Onderkoelde humor

Onlangs schreef collega-recensent Jeroen zo’n aanstekelijk stukje over De gifkokkin dat ik onmiddellijk in de bib op zoek ging naar schrijver Paasilinna. Het door Jeroen besproken boek was uitgeleend, maar De huilende molenaar leek me ook wel wat. Ik begon ‘s avonds te lezen, ging een flink stuk van de nacht door, stond ‘s morgens vroeg op en toen was het uit. Het klopt wat Die Welt destijds over De huilende molenaar schreef: “Paasilinna kan zo goed schrijven dat je om drie uur ‘s nachts zijn boek met pijn in het hart in de kast zet, omdat het uit is en er geen ander staat.”

De huilende molenaar beschrijft de gebeurtenissen in een Fins dorpje in de jaren ‘50. Op zekere dag komt een lange man naar het dorp. Hij heet Gunnar Huttunen en koopt de oude, in verval geraakte molen. De boeren moeten erg hard lachen met die koop, zo’n kat in de zak. Maar Gunnar knapt de molen in een mum van tijd op. De vreemdeling is niet alleen erg handig, hij is ook een beetje eigenaardig. Soms is hij enorm vrolijk en uitgelaten, dan verzamelt de dorpsjeugd zich rond de molen en vermaakt Gunnar hen met het nabootsen van dieren en mensen. Plots slaat zijn vrolijke bui om en wordt Gunnar neerslachtig. En het vreemdst van al: af en toe huilt hij als een wolf. Hij begint ‘s avonds en gaat door tot middernacht. Alle honden van het dorp doen gezellig met hem mee en samen houden ze zo de hele dorpsgemeenschap wakker. De notabelen van het dorp krijgen het flink op hun heupen. Die Gunnar is gek! Na enkele aanvaringen met dorpelingen vinden die laatsten het onverantwoord dat zo’n man vrij rond loopt. Ze zouden hem moeten opsluiten in het gesticht. Als Gunnar daaruit ontsnapt, willen ze hem kost wat kost terug veilig opbergen.

De huilende molenaar is vooral een ontroerend verhaal over de menselijke neiging alles wat niet conform is met geweld te onderdrukken. Het ene staat daarbij absoluut niet in verhouding met het andere. Het Finse dorpje waar Gunnar terechtkomt telt heel wat huichelaars, maar gelukkig ook een stel goedmenende mensen. Op die manier vertelt Paasilinna zijn verhaal over goed en kwaad. Het stuk van de psychiatrische instelling is beklemmend. Spannend wordt het als Gunnar het gekkenhuis ontvlucht en zich moet schuilhouden in de uitgebreide Finse bossen. Er volgt een onverwachte en prachtige ontknoping.
Ik heb dit boek ademloos verslonden. Het is weliswaar (opnieuw) een randgeval in het thriller- en detectivegenre, maar liefhebbers van een stevig verhaal en goed uitgewerkte personages zullen het waarderen. Paasilinna vertelt op een meeslepende manier vol ingehouden, onderkoelde humor dat de donkere tijden niet zo ver achter ons liggen als we soms wel eens denken. Een aanrader.