De neergang van een recensent

Na De Da Vinci Code werd boekenland overspoeld met bibliothrillers, de ene al wat beter dan de andere. Het succes van Vijftig Tinten Grijs wakkerde de stroom erotische romans aan. Het lijkt een natuurwet dat elke boekenhype gevolgd wordt door een resem gelijkaardige werken. In die zin was het te verwachten dat uitgevers, in navolging van het succes van Stoner van John Williams, op zoek gingen naar vergeten parels uit de wereldliteratuur. Het zette Oscar Van Gelderen van uitgeverij Lebowski op het spoor van Vernieling van de Deen Tom Kristensen. Hij wil dit boek niet alleen aanbieden aan de Nederlandse lezer, maar hij brengt het ook onder de aandacht van de rest van de wereld. Daartoe sloot hij al een deal met uitgeverij New York Review Books, toevallig ook de uitgever van Stoner. Op de site Boekblad vermeldt Oscar Van Gelderen in 2014 dat hij voor Vernieling een quote “gefixt” heeft van Karl Ove Knausgård, zelf intussen wereldvermaard om Mijn strijd, een meeslepende autobiografie van om en bij 3600 pagina’s. Die quote wordt in de marketing rond Vernieling stevig uitgespeeld en luidt ‘Vernieling is een van de beste boeken die ooit in Scandinavië is verschenen. Het is het even ongemakkelijke als adembenemende portret van de ondergang van een man, en het is zo hypnotisch geschreven, dat je met de hoofdpersoon ten onder wilt gaan.’ Als recensent en lezer vraag je je dan af in hoeverre die quote opgaat voor jou...

In Vernieling volgen we gedurende vier delen en 477 pagina’s de lotgevallen van Ole Jastrau, een dertiger die hoofdrecensent is bij Het Dagblad, getrouwd is met Johanne en één driejarig zoontje heeft, Oluf.  Het gezin woont in Kopenhagen in de jaren twintig van vorige eeuw. Recensie-exemplaren worden nog los gesneden, het overgaan van de telefoon leidt tot schrikreacties en een uurtje rondrijden door de stad in een taxi is een heerlijke gezinsuitstap. Ole Jastrau heeft alles om gelukkig te zijn: een gezin, een baan met aanzien, een huis, collega’s en vrienden die om hem geven. Er sluimert echter een constant ongenoegen in hem. De komst van twee revolutionaire ex-medestudenten brengt hem stevig uit balans. Zijn gezin wordt afgedaan als burgerlijk, zijn job als recensent als reactionair. Ole biedt best wel wat weerwerk, want net zoals de lezer beseft hij dat ze maar wat onzin uitkramen. Het belet hem  niet om samen met hen het nachtleven in te duiken en daar bezopen terug uit te komen. Het begin van het einde is daarmee ingezet. Ole krijgt kans op kans op kans... maar verknalt ze allemaal. Op een jaar tijd verliest hij vrouw en kind, baan en huis.

Een van de beste boeken die ooit in Scandinavië is verschenen? Allemachtig, nee. Het is godverdomd moeilijk om je te identificeren met het hoofdpersonage, of om minstens begrip op te brengen voor zijn situatie. Hij heeft geen reden om te doen wat hij doet. Een ongemakkelijk en adembenemend portret? Ja, vreemd genoeg, dat wel.  In alle uitzichtloosheid weet Kristensen prachtige verwoordingen te bedenken – hij was in de eerste plaats een dichter – en het boek is evenmin gespeend van humor. Hypnotisch geschreven? Nee, verre van. Eigenlijk voelde het lezen van dit boek als een opdracht. Dat je je kostbare leestijd stopt in het wedervaren van een niet bijster interessante zuiplap, zeg. Gelukkig is dat wedervaren goed beschreven, met veel aandacht voor de sfeer in donkere jazz-cafés, met prachtige vergelijkingen en met milde humor.