Indrukwekkend epos

Wodka begint waar de Sovjet Unie eindigt, namelijk eind december 1991. In honderd hoofdstukken vertelt Starling over de eerste honderd dagen na het oude systeem. De leiders van het land willen overschakelen van een plan- naar een vrijemarkteconomie, waar ‘alles kostte wat het kostte, ongeacht wat de staat voorschreef‘. Voor deze hervorming doet de regering beroep op Alice Liddell, een briljante Amerikaanse consulente van het IMF. Ze assisteert bij de privatisering van de wodkafabriek Rode Oktober. ‘Ik ben uitgenodigd om een lezing te houden over de risico’s van het zakendoen in Rusland,’ zegt ze halverwege het boek. ‘Ik mag het Guinness Book of Records wel inlichten. Het zou wel eens de langste lezing ooit kunnen worden.’ Ze bedoelt het als grapje. Ze weet nog niet half hoe waar haar woorden zijn. Er woedt een harde machtsstrijd tussen Slavische en Tsjetsjeense bendes met de Rode Oktober als inzet. De directeur van de wodkafabriek, Lev, zit hier als hoofd van de Slavische bende middenin. Als Alice Levs minnares wordt, is ze meteen het uitgelezen doelwit van de Tsjetsjenen. Haar liefde is echter ondergeschikt aan haar ambitie en belet haar niet Levs frauduleuze praktijken aan de kaak te stellen. Tot haar frustratie moet ze vaststellen dat niemand daar op zit te wachten. Dan wordt Alice ontvoerd en kan Lev niet anders dan onderhandelen met zijn aartsvijand. Die onderhandelingen hebben grote gevolgen voor het verdere verloop van de privatisering en voor de kindermoorden die Moskou teisteren sinds een intimidatiepoging van Lev vreselijk uit de hand liep. Juku Irk, een agent uit Estland, probeert tevergeefs die moorden op te lossen. Is er een perverse seriemoordenaar aan het werk, of kaderen de kindermoorden in de bende-oorlog?

De opeenvolging van dagen in hoofdstukken geven het boek een doorgaans stevige vertelstructuur. Er gebeurt elke dag wel wat, al moet ik zeggen dat niet elke dag me even hard kon boeien. De finesses van wat er allemaal bij een openbare verkoop komt kijken, hadden mij bespaard mogen blijven. Desalniettemin is Starling een overtuigd verteller die zowel romantische als knieën-wakmakende scènes geloofwaardig kan neerzetten. Lekker relaxed lees je over Alice en Lev in de bagna (natte sauna), terwijl je vingers even later natte afdrukken nalaten op het papier als een Slavische boef zich in het hol van een Tsjetsjeense wolf waagt. Starling schetst terloops ook de ontreddering die de veranderingen bij de gewone burger, jarenlang gewend aan corruptie en intimidatie, veroorzaken. Hij maakt iets abstracts zoals de overgang van plan- naar vrijemarkteconomie concreet. De Russische maatschappij schudt haar verleden niet zo maar van zich af en dat laat hij overduidelijk zien. “Net als Mozes moesten de Russen veertig jaar doorbrengen in de woestijn zodat de oude generatie kon uitsterven en een nieuwe bevrijde generatie kon opstaan,” denkt Juku Irk. De structurele corruptie, het aanpassen van de waarheid naar wat het best uitkomt, de organisatie van het werk waarbij geen ruimte gelaten wordt voor individuele ambitie, machtsmisbruik en oude vrienden... Starling weet het allemaal mooi te kaderen. Hij doorspekt zijn epos met interessante weetjes. Zoals waarom je aan het aantal telefoons op iemands kantoor kan zien hoeveel macht hij heeft. Of hoe de zinssnede “zonder complexen” in personeelsadvertenties subtiel verwijst naar de bereidwilligheid om met je baas het bed te delen.

Er zijn ook enkele minpunten in het boek. Sommige scènes berusten wat veel op toeval of zijn ronduit ongeloofwaardig. Dat Alice met een zware tas vol documenten ontsnapt terwijl een halve fabriekspopulatie achter haar aanzit bijvoorbeeld. Of dat ze op enkele dagen van een flinke alcoholverslaving afraakt. Ik begrijp ook niet waarom Lev beroep doet op een ex-KGB-er terwijl die geen lid is van zijn boevenbende.

Maar mijn eindoordeel is positief. Starling schrijft in zijn dankwoord dat Wodka een zeer persoonlijk werk is, met liefde volbracht en dat hij hoopt dat hij recht gedaan heeft aan een bijzonder land en een uniek volk. Ik vind dat het boek deze dubbele liefde uitstraalt. Drie dik verdiende sterren voor een werk dat met liefde gelezen werd. De Nederlandse uitgever zou ik een ster minder geven. Het boek staat bol van de storende tik- en taalfouten. De meest frappante wil ik u niet onthouden: ‘Arkins trekken plooiden zich in een uitdrukking waaruit gepaste. Dreurige ernst sprak.’ En nog: ‘Hij zag de stront zien.’ Als dat niet bedreuvend is...