Sherlock Holmes modern vertaald betekent voor- en nadelen

Mank lopende schapen. Een hond die níet blaft. Een echtgenote die een dure jurk niet als de hare herkent. En niet over het hoofd te zien: de curry in een laatst genoten maaltijd. Voilà, de zaak rond Silver Blaze – een verdwenen racepaard – is zo klaar als een klontje. Voor Sherlock Holmes dan. Aanwijzingen die niemand anders opmerkt of die de situatie alleen maar raadselachtiger maken, puzzelt hij in zijn geniale brein tot de enige logische en (dus) juiste verklaring. Paard terug, dader gepakt, politie uit de brand geholpen.

Een aanpak die de kijkers van de populaire BBC-televisieserie Sherlock zullen herkennen. Een serie geïnspireerd op de verhalen van Sir Arthur Conan Doyle, neergezet in een hedendaagse setting. Speciaal voor kijkers die benieuwd zijn geworden naar de detective in zijn oorspronkelijke hoedanigheid is het boek De memoires van Sherlock Holmes verschenen. Met elf verhalen die representatief zijn voor de wereldberoemde, briljante en nogal ongewone detective met opvallend weinig empathie. Helaas wordt de selectie van de verhalen niet nader toegelicht. Uit het voorwoord van Steve Thompson – op de achterflap vermeld als een van de scenaristen van Sherlock – blijkt helaas niet waarom juist deze verhalen zijn gebundeld.

Wie dit boek gaat lezen met de verwachting allerlei elementen uit de serie te kunnen herleiden naar de bron, kan een tikkeltje bedrogen uitkomen. Dat komt in de eerste plaats doordat de makers van Sherlock de verhalen van Doyle niet klakkeloos hebben omgezet naar de eenentwintigste eeuw. Hun verhaallijnen komen slechts deels (en vaak alleen door sherlockiaanse bestudering achterhaalbaar) overeen met de originele verhalen. In De memoires van Sherlock Holmes staan ook nog eens overwegend verhalen waarvan de plot in geen van de Sherlock-afleveringen (tot zover) als basis diende. Eventuele (concrete) herkenning beperkt zich tot details: bijvoorbeeld de melig op de muur gekalkte letters “V.R.”, het ontcijferen van ‘skipcode’ en unieke locaties als de stilte betrachtende Diogenes Club.

Het interessante voor de Sherlock-liefhebber zit hem vooral in de figuren om wie het allemaal draait, de pedante Sherlock Holmes en zijn wat naïeve ‘sidekick’ John Watson. De strapatsen van Holmes, de zucht naar avontuur van Watson, de manier waarop ze elkaar aanvullen – dát is herkenbaar. Door de foto-omslag maar met name door de moderne vertaling heb je voortdurend de acteurs Benedict Cumberbatch en Martin Freeman op het netvlies staan, tót het moment dat ze in een koets stappen. Een kleine kanttekening bij deze nieuwe vertaling: hier en daar klinkt het toch net niet helemaal hedendaags. Wie ‘paft’ er tegenwoordig nog een sigaar of sigaret? De moderne vertaling heeft als nadeel dat veel van de charme van de Holmes-verhalen, die juist in de ouderwets negentiende-eeuwse vertelstijl zit, helemaal verloren gaat. Aan de oprechte Sir Conan Doyle geïnteresseerde dan ook het advies: lees voor een authentieke indruk een oudere vertaling. 

Het is eigenlijk de vraag of De memoires van Sherlock Holmes wel helemaal geslaagd is qua bedoeling en aan de verwachting van beoogde lezers voldoet. De hongerige Sherlock-fan zal weinig terugvinden van zijn geliefde televisieserie, terwijl de omslag en het voorwoord een andere indruk kunnen wekken. Mensen die graag kennis willen maken met de originele Sherlock Holmes missen een groot deel authenticiteit. Neemt op zich niet weg dat de zaken waar Sherlock Holmes aan werkt niet zozeer spannend, maar wel hoogst intrigerend zijn. De ontrafeling van de raadsels is steeds geniaal en de werkwijze van Sherlock Holmes (Doyle!) imponeert. Knappe kop wie de detective vóór is. De oplettende lezer kan aan het eind van de zaak Het laatste probleem  ‘deduceren’ wat de verklaring zou kúnnen zijn voor de ongelooflijke cliffhanger van het derde Sherlock-seizoen…