Intelligent, doordacht en sfeervol

Volgens de uitgever is Een onzichtbare, de debuutthriller van de Zweedse criminoloog en journalist Pontus Ljunghill, het begin van een hele serie rond inspecteur Stierna. Maar halverwege het boek begint de vraag te rijzen: is Stierna wel de aangewezen persoon om de hoofdrol in meerdere thrillers te spelen? Van de vele noemers die van toepassing zijn op Ljunghills Een onzichtbare, zijn ‘literaire roman’ en ‘psychologisch drama’ de treffendste. Een tragisch verhaal dat gaat over vleesgeworden machteloosheid en de onherroepelijke teloorgang van een veelbelovend inspecteur.

Hoe het komt dat inspecteur Stierna (vervroegd met pensioen) eindigt als verbitterd man, pianospelend in een uitgestorven hotel in het naseizoen, vertelt hij de journalist die hem vraagt naar de zaak “Ingrid Bengtsson”. Het is 1953 en deze zaak zal, over een paar dagen, na 25 jaar verjaren. Stierna herinnert zich alles tot in de kleinste details, mede dankzij zijn dagboek en het duizenden pagina’s tellende dossier. Ingrid Bengtsson was een negenjarig meisje dat in 1928 gewetenloos vermoord gevonden werd. Man en macht werden ingezet om de moordenaar te vinden. De meest vergezochte aanwijzingen werden uitgeplozen. De minst voor de hand liggende middelen ingezet. Allemaal tevergeefs. En toen er eindelijk sprake was van een mogelijke dader ging de man er vandoor om vervolgens opnieuw van de aardbodem te verdwijnen. Hoewel jaren later de identiteit van de moordenaar alsnog werd achterhaald, werd hij nooit gevonden. En nu is het zo goed als te laat. De zaak kostte Stierna zijn gemoedsrust, zijn vechtlust, zijn carrière, zijn huwelijk: welbeschouwd ruïneerde ze zijn leven.

Het verhaal is knap geconstrueerd. Stierna blikt tijdens meerdere interviewsessies terug op cruciale momenten in zijn leven. Zijn persoonlijke visie wordt toegelicht vanuit het waarnemende perspectief van collega'’s én van de moordenaar. Stierna’s falen in de werksfeer en op persoonlijk vlak wordt gedoseerd uit de doeken gedaan — vooral hier komt spanning kijken. Het raadselachtige rond de afwezigheid van Stierna’s vrouw is minstens zo intrigerend als de jacht op de moordenaar. Een uitzonderlijke moordenaar met een ongebruikelijk motief. Door zijn jeugd getekend, tekent hij op zijn beurt het aanvankelijk zo begeerlijke leven van Stierna. Het onomstotelijke bewijs dat eenieder door het leven wordt gevormd in plaats van andersom, helaas. Ondanks de verlammende troosteloosheid van alle omstandigheden wordt er haast onmerkbaar toegewerkt naar een (anti)climax. Want die komt er. Met de nadruk op anti, let wel.

De twijfels over de geschiktheid van Stierna als dragend hoofdpersonage in een volgend deel worden veroorzaakt door de thematiek en die bewuste constructie. Ze is té sluitend. De cyclus is te symbolisch afgesloten: literair bekeken zou een vervolg ‘niet kloppen’. Neemt niet weg dat Stierna als personage een boeiende man met een intens gevoelsleven is. Met wat goede wil kán het boek beschouwd worden als één grote introductie op wat nog komen gaat, maar dat doet dan wel afbreuk aan de algehele literaire waarde. Want hoe vaak ook thrillers discutabel met het dubieuze stempel ‘literair’ prijken, Een onzichtbare mag ermee gezien worden. Intelligent, doordacht, sfeervol en betrokken vertelt Ljunghill over misdaad en onrecht in het verleden van zijn land. Een thriller die thuishoort in het rijtje der groten uit het hoge Noorden.