Enerverend met een confronterende strekking

Misschien een beetje jammer dat de Nederlandse uitgever hier heeft gekozen voor een cliché cover en dito titel, Laat me niet alleen. Terwijl deze thriller zich inhoudelijk en met name qua strekking juist onderscheidt van een ‘doorsnee’ thriller. De originele, Engelse titel (Paper Burnt Sky) getuigt daar meer van. Goed, lastig te vertalen misschien, maar was er geen soortgelijke titel te bedenken die de frisse, onopgesmukte en toch bijzondere taal van auteur Gilly Macmillan evengoed vertegenwoordigt én direct een beklemmende nachtmerriesfeer oproept? Het predicaat 'literaire thriller' – altijd al discutabel – op de omslag zou dan meteen ook terecht bevestigd zijn. Overigens is de keuze wel begrijpelijk, want deze thriller zou zijn bedoelde lezerspubliek anders wel eens voorbij kunnen schieten.

Laat me niet alleen  is het (fictieve) relaas van Rachel, een jaar nadat haar zevenjarige zoon Ben is ontvoerd. Acht dagen lang heeft zij toen in slopende onzekerheid gezeten en nu houdt zij haar lezers, haar ‘publiek’, onwetend of Ben die tijd heeft overleefd of niet. Twee minuten van onachtzaamheid, twee minuten waarin Rachel Ben even vooruit laat lopen tijdens hun wekelijkse boswandeling. Eventjes laat ze hem vrij om het echte leven te laten voelen, zonder angst en regeltjes – om onafhankelijkheid te creëren. Iets wat iedereen voor zijn kind wenst zonder precies te weten waar je als ouder goed aan doet en waar je ‘mee weg komt’. Maar na de ontvoering neemt men onmiddellijk stand tegen deze schandelijk tekortschietende moeder. En na een dramatisch, totaal verwrongen optreden van Rachel op een persconferentie op televisie gaat die publieke opinie ‘viral’ op internet en in de pers: Rachel is volgens velen geen slachtoffer maar dader, de nog onbewezen moordenares van haar zoon.

Rachel vertelt – haar lezers regelmatig direct aansprekend – hoe ze in die periode behalve voor het leven van Ben ook nog eens moest vrezen voor haar eigen welzijn. Belaagd door journalisten en al te fanatieke en zelfs gewelddadige betogers die het niet lieten bij haar enkel op het internet afbranden. Haar beheerste verslag is zonder sfeermakerij of enig effectbejag. Daardoor lijkt ze af en toe ergerlijk koel. Afstandelijk, meer begaan met zichzelf dan met de verdwenen Ben, haar verdrietbeleving niet diepgaand beschrijvend. Ze klinkt niet zozeer vlak, maar wel opvallend gelijkmoedig. Op een paar wurgend spannende bladzijden na, wanneer Bens verblijf wordt achterhaald en Rachel voor eventjes haar 'stuitende' rationaliteit over die uiterst irrationele periode compleet laat varen en een glimp laat zien van haar gevoelens.

In wezen draait dit boek ook niet om het inleven in de ellende van een moeder. Het boek wil een spiegel voorhouden. Het gaat hier om het tonen van het (onvermogen tot) oordelen van een buitenstaander, en het gevaar daarvan, zeker wanneer men voor eigen rechter gaat spelen. Dat het boek hierin slaagt blijkt wel, want als lezer betrap je jezelf meerdere keren op onwillekeurige oordelen, die je later moet bijstellen. Lange tijd komt Rachel niet bijster sympathiek over, met ondankbare opmerkingen over inhoudsloze troostsms’jes en mailtjes en haar laatdunkendheid over de goedbedoelde nationale wake die voor Ben wordt georganiseerd. Maar gaandeweg groeit het begrip, want als je je in haar schoenen plaatst, heeft ze dan niet een klein beetje gelijk? Onder het mom van vrijheid van meningsuiting spuit Jan en alleman zijn mening over actualiteiten in het nieuws, allerlei (re)acties daar weer op uitlokkend. Een belangrijk punt dat Macmillan hier onder de aandacht wil brengen: hoe nieuws al dan niet bewust wordt gemáákt. In hoeverre zijn we – met onze meedogenloze publieke opinie – zelf verantwoordelijk voor een hoop ellende in de maatschappij? Dit confronterende besef is nog wel het meest 'thrilling' van dit op zich al enerverende verhaal. Wie de schoen past trekke hem aan.