Soms moet je zelfs een gegeven paard in de bek kijken

Het is al decennialang traditie dat er ieder jaar tijdens de Boekenweek een novelle cadeau wordt gedaan aan de kopers van een boek. De gedachte dat hiermee nieuwe lezers worden aangetrokken is uitermate twijfelachtig; voor de omzet van de boekwinkels zal het zeker een impuls zijn.

Dit jaar heeft de CPNB voor het eerst gekozen om een heel gezin, de familie Chabot, gezamenlijk aan het werk te zetten om de even traditionele 91 pagina’s te vullen. Het resultaat is een verzameling korte verhaaltjes, een Gezinsverpakking, van achtereenvolgens hond Bril, vader Bart en de gebroeders Sebastiaan, Maurits, Storm en Splinter met als rode draad de Mamastippen van moeder Yolanda. Opmerkelijk is dat moeder Yolanda en Storm met hun bijdrages aan deze verpakking hun debuut als schrijver maken.

Waar je als lezer bij zo’n keuze op mag hopen, is dat er bij zo’n gezamenlijk werk blijk wordt gegeven van enige vorm van samenwerking tussen de verschillende auteurs. Om het maar meteen duidelijk te stellen: die samenhang is er in Gezinsverpakking eenvoudigweg niet.

Bart opent met ‘Ga nooit met ons op vakantie’. Hierin vertelt hij over de gebeurtenissen tijdens een vakantie in Frankrijk, ongetwijfeld met de bedoeling een spannend avontuur voor het voetlicht te gaan brengen. Het resultaat is een onsamenhangende vertelling, doordrenkt met niet ter zakendoende details, dat op geen moment het niveau van het gemiddelde schoolkrantartikel overstijgt. De meest ervaren schrijver heeft zonder voorbehoud het slechtste eindresultaat afgeleverd. Feitelijk verwacht je dat juist hij het geheel naar een hoger niveau moet tillen.

Wanneer je het positief zou willen uitdrukken, kun je stellen dat de bijdragen van de Chabot-zonen alle vier minder slecht zijn dan dat van hun vader. Dat neemt niet weg dat er geen blijk wordt gegeven van enig plezier en genoeg in deze toch prestigieuze opdracht. Te vaak bestaat de indruk dat zij het als een soort verplichting hebben gezien. Een verzameling nietszeggend gekeuvel is het resultaat. Het lijkt er sterk op dat ze met een pen en een stuk papier naar hun kamer zijn gestuurd en pas tevoorschijn mochten komen als hun 4000 woorden op papier stonden. Dat het feit dat het Boekenweekgeschenk uit precies 28000 woorden bestaat meermaals expliciet wordt benoemd, versterkt dit gevoel slechts.

Het enige heel kleine lichtpuntje is, bijzonder genoeg, moeder Yolanda. Ook zij levert geen hoogstaande tekstjes af, maar zij is wel de enige die tenminste de indruk wekt enig plezier aan de creatie van dit schrijfseltje te hebben beleefd.

Het hoeft geen betoog dat je met hoogstaande literatuur voor geoefende ogen geen nieuw leespubliek aantrekt. Een Boekenweekgeschenk moet inderdaad in de eerste plaats toegankelijk zijn voor de grote massa. Maar wanneer de CPNB het niveau van Gezinsverpakking beschouwt als instapniveau voor lezers, is er geen reden meer zorg. Dan moet lezend (en schrijvend) Nederland volledig in paniek raken.

Het Boekenweekgeschenk in 2025 zal het resultaat zijn van een schrijfwedstrijd. Het is te hopen dat kwaliteit (en dat kan heel toegankelijk zijn) hierbij de enige maatstaf is en dat al het andere daaraan ondergeschikt wordt gemaakt.