Protest tegen het leven in het tijdperk van de graai

Het lijkt op het eerste gezicht nogal aanmatigend om op je eigen website over je zelf te schrijven dat je '…wordt beschouwd als één van de meest intelligente en originele (liedjes)schrijvers en cabaretiers'. Slechts in twee situaties kan je met dergelijke opmerkingen wegkomen. Of je beheerst de ironie als stijlmiddel tot in de puntjes, of je bent echt een originele liedjesschrijver en cabaretier. Maar bij Jeroen van Merwijk is het niet of, maar en. De cabaretier, kunstschilder en schrijver laat in De grootste denker van Nederland over het mooiste land ter wereld zien wat hij in zijn mars heeft. In de tekstenbundel laat hij als virtuoos ironicus maatschappelijke en politieke ontwikkelingen in Nederland de revue passeren, waarbij het duidelijk is dat hij niet altijd even blij is met de steeds verdergaande individualisering en marktwerking. Ons tijdperk typeert hij niet als pleistoceen, jura of het krijt, maar als het graai.

In het boek wisselen columns, teksten uit radioprogramma’s, een libretto, gedichten en maatschappelijke pamfletten elkaar af, gerangschikt als stukken van het 'zakencabaret' Van Merwijk. De hoofdstukken verwijzen naar de departementen van dit virtuele kabinet, dat ons volgens Van Merwijk sterker maakt, over de morele crisis heen. Of dat zo is, valt te betwijfelen, maar hij slaagt er in ieder geval in, ons bewust te maken van de eigenaardigheden van onze volksaard. Wij, de bewoners van Vervelië, komen er niet al te goed van af. Van hedendaagse middeleeuwers, doelloos-naar-de-lucht-staan-schreeuwers, tot nergens-om het-loodje-leggers en andere-hun-rust-ontzeggers, de types vliegen je om de oren. Maar voor het een beetje te melig dreigt te worden, worden ze afgewisseld met breekbare gedichten als Dit liedje over de grote thema’s liefde, het missen van de ander en de dood.

Dit liedje had ik liever niet geschreven
‘k Schrijf liever liedjes over liefde en geluk
En hoe fijn het is om dingen weg te geven.
Niet over wat kapot is en verloren en stuk

Als of het geheel nog niet rijk genoeg is, is er ook nog een hilarische versie van West Side Story opgenomen en een Judas Passie. In West Side Story (alleen maar mogelijk dankzij de steun van Ernst & Young) worden plannen gesmeed om te gaan vechten, ergens op een binnenplaats: Wil je weten hoe ’t er uitziet, denk dan aan iets desolaats. Parkeergarages vuilnisbakken, auto’s total loss. Kortom zo ongeveer t’zelfde als de binnenstad van Oss.

Iedereen, die net als Van Merwijk denkt dat ons land sinds een jaar of vijfentwintig in een crisis verkeert, zal veel plezier beleven aan het grasduinen in deze bloemlezing. Alle andere stervelingen, kunnen dit boek maar beter aan zich voorbij laten gaan, tenzij ze graag van mening veranderen. Van Merwijk zou namelijk waarschijnlijk zelfs een steen kunnen overtuigen van zijn gelijk. Een prachtig overzicht van het werk van multi-talent Jeroen van Merwijk, absoluut het lezen waard.