Encyclopedie van aanstaande levenseindes

Een kilo bacon, een grote pizza met vier soorten vlees, vier gefrituurde kippenborsten, vijf kippensteaks, twee hamburgers met bacon, fries, een dozijn knoflookbroodjes met marinarasaus, twee blikjes Mountain Dew met limonade-lime smaak, twee blikjes Pepsi, rootbeer, thee en een liter ijs.

Geen bestellijst voor een barbecue in een studentenhuis, maar het galgenmaal van tweevoudig moordenaar Steven Woods. Woods was een van de laatste ter dood veroordeelden in Texas die zelf hun laatste maaltijd mochten kiezen. Senator John Whitmire maakte op 21 september 2011 een eind aan deze traditie. Hij wilde de Texaanse belastingbetaler hier niet langer voor laten opdraaien. Deze anekdote is een van de vele bijna surrealistische situatieschetsen in Death Row Dollies, het meest recente boek van onderzoeksjournaliste en schrijfster Linda Polman. Polman deed onderzoek naar vrouwen die corresponderen met mannen die in afwachting zijn van de uitvoering van de hen opgelegde doodstraf. Ze sturen geld voor postzegels en snoep en bezoeken de gevangenen regelmatig tot aan de executie. Sommige vrouwen trouwen zelfs met een gevangene, die ze nog nooit in levende lijve hebben ontmoet. Door met een groep van deze zogenaamde 'Death row dollies' in het Texaanse Huntsville* op te trekken heeft Polman een grote schat aan anekdotes, gespreksverslagen en ander feitenmateriaal verzameld. Gelukkig is het boek geen droog verslag van een participerend antropologisch onderzoek, maar een soms aangrijpend, soms vermakelijk kijkje in de wereld van de Amerikaanse doodstraf-industrie.

De vrouwen komen veelal uit Europa en missen veelal een doel in hun leven. Door te corresponderen met een ter dood veroordeelde ontstaat een wederzijdse afhankelijkheid. De buitenwereld staat niet bepaald positief tegenover de houding van deze vrouwen. Waarom zou je immers aardig moeten doen tegen een seriemoordenaar? Mede daardoor vormen de vrouwen in Huntsville een hechte groep, die lief en leed delen in een goedkoop motel vlakbij het cellencomplex waar hun geliefden de dood afwachten. Naast brieven van de dollies als de Nederlandse Guikje en Petra beschrijft Polman minutieus de dagelijkse rituelen in de gevangenis, het wel en wee van anti-doodstraf activisten en het leven in de getto’s in steden als Houston.

Het zou gemakkelijk zijn om de dollies belachelijk te maken, maar dat doet Polman niet, integendeel. Wel laat ze zien hoe het er aan toe gaat in Amerikaanse gevangenissen, waar protocollen belangrijker zijn dan redelijkheid. De lijst aan voorbeelden in het boek is haast eindeloos: executiedata die elke keer op het allerlaatst worden aangepast, gehandicapte gevangenen die zich kruipend moeten voortbewegen, jarenlange eenzame opsluiting voor simpele vergrijpen. Toch is Death Row Dollies geen deprimerend boek. Dat men in de Verenigde Staten anders tegen schuld en straf aankijkt dan in Europa is op zich geen nieuws. Maar het is Polmans verdienste dat ze het loodzware onderwerp op een alomvattende, indringende manier presenteert die van begin tot eind blijft boeien.

* Bekijk een aantal foto’s van Polmans bezoeken aan Huntsville en Livingston, Texas.