Vlammende apologie van de waarheid
In de satirische roman Cat’s Cradle van Kurt Vonnegut sticht de profeet Bokonon een religie, die hij het bokononisme noemt. De eerste zin in het heilige boek van Bokonon luidt: 'Alle ware dingen die ik jullie zal vertellen zijn schaamteloze leugens.' Volgens Bokonon is de sleutel tot geluk, deze leugens oprecht te geloven. Zelf offert hij zich op door voor zijn volgelingen de waarheid te trotseren. De Vlaamse filosoof Maarten Boudry haalt Vonneguts religiekritiek aan in zijn nieuwe boek Illusies voor gevorderden. Naast schrijvers als Vonnegut, Lewis Caroll en Marcel Proust figureren tientallen filosofen in Boudry’s fraaie verkenning van het verschijnsel illusie.
Waarom een heel boek over illusie? We hebben hoop en positieve verwachtingen nodig om om te kunnen gaan met het leven, maar illusies kunnen ook gevaarlijk zijn. Omdat illusies overal in het leven voorkomen, verdienen ze een grondige analyse.
Eerst analyseert Boudry de rol van positieve illusies en concludeert dat deze niet gevaarlijk voor ons zijn, zolang het geen volwaardige illusies zijn, maar ruimte laten voor gradaties. Daarna onderzoekt hij of er situaties zijn, waarin onwetendheid beter is dan kennis. Maar, als dat al mogelijk zou zijn, dan nog kunnen we niet zelf kiezen voor onwetendheid. Zoals Alice al zei in Lewis Carrolls Alice through the Looking Glass: 'Proberen heeft geen zin, zei ze. Je kunt nu eenmaal geen onmogelijke dingen geloven.' Geloofsonwillekeur wil zeggen, dat er maar een manier is om een overtuiging te verliezen, namelijk door haar te vergeten. Temeer reden dus, om goed te kijken welke illusies we eigenlijk omarmen. Er zijn schadelijke illusies, maar ook onschadelijke denkfouten.
In de tweede helft van het boek onderzoekt Boudry achtereenvolgens religies en utopieën, placebo’s en homeopathische geneesmiddelen op hun illusoire kenmerken. Zijn kritiek is ijzersterk onderbouwd en keihard.
Zo zijn religies verantwoordelijk voor het overbrengen van schadelijke overtuigingen. De aanslagen in Parijs laten zien, welke vernietigende effecten kunnen voortvloeien uit waanideeën over een leven na de dood. Maar zoals de oorlogen in de vorige eeuw pijnlijk illustreren, genereren politieke systemen als fascisme en marxisme ook gevaarlijke illusies. In de medische wereld zijn volgens Boudry een heleboel ethische vragen te stellen bij het gebruik van placebo’s. Homeopathie is volgens hem nog veel gevaarlijker en absoluut geen geneesmiddel.
Gelukkig is het boek niet slechts een pleidooi voor evidence-based medicine en wetenschap, maar doet Boudry dat wat elke filosoof zou moeten doen: Om je pleidooi zo sterk mogelijk te maken, moet je elke stap onderbouwen en elk tegenargument zo groot sterk mogelijk maken, voordat je haar weerlegt. Hierdoor heeft het boek een prettige diepgang, zonder onbegrijpelijk te worden.
Dat er veel valt te halen in Illusies voor gevorderden voor iedereen die geïnteresseerd is in religiekritiek, wensdenken en de gevaren van onwetendheid, is gelukkig geen illusie, maar werkelijkheid.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Gijs Reudink
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
