Antibiotica tegen het verraad der feiten
Filosoof Sebastien Valkenberg streeft een nobel doel na: afrekenen met 'fact free' filosofie, slordig redeneren en modieuze denkbeelden. De titel van zijn laatste boek Op denkles roept de verwachting op dat we de kwaliteit van ons denken zouden kunnen verbeteren aan de hand van de inzichten die hij ons presenteert. In veertien hoofdstukken behandelt hij denk- en discussiepatronen en legt hij uit waarin de gevaren schuilen van uitspraken als “zo zou ik het niet willen noemen” of “Jij bent ook niet tolerant”.
Op denkles is het derde boek van Valkenberg, na Het laboratorium in je hoofd (2006) en Geluksvogels (2010). Hij studeerde filosofie in Amsterdam en Leuven en liep stage bij Filosofie Magazine, waar hij nog steeds voor schrijft. Ook schrijft hij stukken over algemene onderwerpen bij Trouw, Elsevier en is hij blogger bij de Dagelijkse Standaard.
Elk hoofdstuk in Op denkles heeft een uitspraak, die Valkenberg als problematisch ziet, als titel. Bijvoorbeeld hoofdstuk zeven: “Een los verband tussen verschillende gebeurtenissen is genoeg om mensen te doen uitroepen: "Dat kan geen toeval zijn!"" Hij analyseert in dit hoofdstuk het menselijk onvermogen om met toeval om te gaan. De mens neigt tot het zien van verbanden die er in werkelijkheid niet zijn. Hoe dat in zijn werk gaat, laat hij bijvoorbeeld zien aan de hand van de juridische dwaling waardoor Lucia de Berk onterecht als moordenares werd veroordeeld. Valkenberg laat voorbeeld na voorbeeld onverstoorbaar zien, hoe we de denkfouten die we om ons heen horen, kunnen ontmaskeren. Als een ware hedendaagse hoeder van de waarden van de Verlichting bevecht hij twee vijanden, het postmodernisme en het geloof.
Hoe lovenswaardig dat doel ook is, Valkenberg slaagt er niet helemaal in. Hiervoor zijn twee oorzaken aan te wijzen. Ten eerste is het niet duidelijk op wie Valkenberg zich richt. Zijn aanvallen op de postmoderne, cultuur-relativistische houding zullen bij haar aanhangers weinig effect sorteren. Een van de kenmerken daarvan is immers, dat ze zich met immunisatiestrategieën als “waarheid is ook maar een mening” afsluit van rationele argumentatie. Valkenberg kan logisch redeneren wat hij wil, de postmoderne mens zal er zijn relativisme niet door afzweren. Voor diegenen die zich net als hij niet willen overgeven aan het 'postmoderne verraad der feiten', leest het boek als een feest der herkenning. Hij past de inzichten van denkers van Aristoteles tot Wittgenstein en verder toe op complottheorieën, geloof in wonderen, leugens en een heleboel andere zaken die zuiver denken in de weg staan.
Dit leidt tot een tweede bezwaar, in het boek ontbreekt een duidelijke opbouw. De hoofdstukken lijken uitgewerkte essays of artikelen, waaraan een inleiding is toegevoegd. Dat is jammer, want voor diegenen die zich door de enigszins fragmentarische opbouw niet laat afschrikken, is het pagina na pagina genieten van Valkenbergs eruditie, scherpe observatievermogen en soms venijnige maar altijd zorgvuldig onderbouwde argumentaties.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Gijs Reudink
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
