Mooi maar ietwat onevenwichtig verhaal

De Italiaanse Viola Ardone (1974) studeerde literatuurwetenschappen, werkte enkele jaren in het uitgeversvak en onderwijst Latijn en Italiaans op de middelbare school. De voorbije jaren schreef ze een aantal romans, die echter geen van alle in het Nederlands vertaald werden. Dat gebeurde wel met haar meest recente publicatie, Il treno dei bambini, die door vertaalster Astrid Molenberg onder handen genomen werd. Met De kindertrein lijkt Ardone internationaal door te breken. 

Het is 1946, de oorlog is voorbij. Toch is lang niet alles rozengeur en maneschijn in Italië, en dus bedenkt de Communistische Partij een project voor arme kinderen uit het zuiden van het land. Een van hen is de zevenjarige Amerigo. Hij wordt door zijn moeder op een trein gezet die hem naar het rijkere noorden zal brengen. Net als zijn vriendjes Tommasino en Mariuccia en duizenden anderen heeft hij geen idee wat hem te wachten staat. Het pakt echter goed uit; ze krijgen nieuwe kleren, voldoende te eten en worden graag gezien door hun nieuwe, tijdelijke families. Amerigo krijgt zelfs het mooiste cadeau van zijn leven, een viool. Wanneer hij na een aantal maanden weer huiswaarts keert, kan hij niet langer zijn draai vinden en zit hij vol vragen. Het moment is aangebroken om keuzes te maken… 

Het verhaal van De kindertrein spreekt tot de verbeelding. Hoe kan het ook anders, wanneer je als hoofdpersonage een zevenjarige opvoert die meer honger dan eten heeft, in oude lompen rondloopt en gefascineerd is door schoenen. Hoewel het zich kort na de oorlog afspeelt, is niet alles kommer en kwel. Na de aanvankelijke angst – waar brengt die trein ons écht heen – blijken de maanden in het noorden een ware openbaring. De arme jongen blijkt een intelligente jongeman te zijn, die al snel weet wat hij wil in het leven. 

Het verhaal wordt geheel verteld vanuit het perspectief van Amerigo. Een bijzonder goede keuze, die alle mogelijkheden biedt om de lezer mee te slepen. Toch gebeurt dat niet, of in elk geval niet in de mate die je zou verwachten. Het feit dat de moeder van de jongen haar gevoelens niet of nauwelijks toont, is daar allicht niet vreemd aan. De emoties die bijvoorbeeld horen bij een afscheid of een reünie zijn vrijwel afwezig, alles komt vrij afstandelijk over. Iets meer dialogen hadden voor meer warmte en intensiteit kunnen zorgen. 

‘Vanaf het moment dat je me op die trein zette, zijn jij en ik op verschillende sporen terechtgekomen die elkaar niet meer hebben gekruist.’ 

Het boek is opgedeeld in vier grote delen, de eerste drie spelen zich af in 1946 en geven ons een inkijkje in het oude en het nieuwe, tijdelijke leven van Amerigo. Voor het vierde en laatste deel maken we een gigantische sprong van bijna een halve eeuw naar het jaar 1994. Pas dan vernemen we in grote lijnen hoe het de jongen is vergaan nadat het project in het noorden erop zat. Je komt nauwelijks iets te weten over de dilemma’s waar hij voor kwam te staan en de keuzes die hij moest maken. Tussen de regels door wordt een en ander weliswaar duidelijk, maar je ontsnapt niet aan het gevoel dat de verhoudingen in dit boek niet helemaal goed zitten. De thema’s die Ardone heeft willen uitwerken, zijn onder andere opgroeien, liefde krijgen en geven en keuzes maken. Het is jammer dat net daaraan zo weinig woorden besteed zijn. 

Het verhaal van De kindertrein had bijzonder mooi kunnen zijn, wanneer de auteur andere klemtonen gelegd had en haar personages meer tot leven had weten te brengen. Nu blijft het boek in de middenmoot zitten, terwijl Amerigo en zijn vriendjes echt meer verdiend hadden.