Zowel informatief als spannend

Karl Marlantes (1944) is de Amerikaanse auteur die we kennen van zijn indrukwekkende debuutroman Matterhorn en het al even imposante De rivier. Hij diende als marinier in de Vietnamoorlog en heeft Finse voorouders, wat verklaart dat Vietnam en Finland een grote rol spelen in zijn werk. Koude triomf is minder groots van opzet, maar opnieuw is gekozen voor een verhaal waarin oorlog en geopolitieke spanningen centraal staan. Het boek is door Frans Reusink naar het Nederlands vertaald.

Het verhaal speelt zich af in de periode december 1946 – februari 1947. Het Amerikaanse echtpaar Arnie en Louise Koski verhuizen naar Helsinki in Finland om daar een diplomatieke post te bekleden. Terwijl ze hun draai proberen te vinden, leren ze de Russische Natalya Bobrova kennen; haar man Mikhail blijkt een bekende van Arnie te zijn, de twee hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen de nazi’s gevochten. De heren hebben een glas te veel op en beslissen een vijfhonderd kilometer lange en aartsmoeilijke skiwedstrijd te houden. Het is zaak om het duel geheim te houden, dat beseffen ze allebei; officieel zal hun afwezigheid een andere reden hebben.

Meteen is duidelijk waar het in Koude triomf om zal draaien: de verschillen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, de manier waarop mensen hun leven kunnen en mogen leiden, het vertrouwen of wantrouwen waarmee ze bejegend worden. Om de achtergrond van het verhaal te begrijpen start het boek met een historische tijdlijn; die begint in 1809 maar concentreert zich vooral op de jaren 1917-1947. Wie niet zo thuis is in de geschiedenis van Finland en de relatie van het land met vooral Rusland, maar ook Duitsland en Amerika, merkt meteen dat de loyaliteiten doorheen de tijd nogal eens veranderd zijn en dat politieke vrienden wel eens vijanden geweest zijn (en omgekeerd). Finland is na de Tweede Wereldoorlog officieel neutraal gebied, maar de vrede met de Sovjet-Unie is wankel en zowel Sovjets als Amerikanen proberen er voortdurend hun invloed uit te breiden.

Marlantes boek doet lange tijd aan non-fictie denken. Zonder een gezonde interesse voor de historische en politieke context van de genoemde landen kan het in eerste instantie saai overkomen. De focus ligt op de beklemmende sfeer die er in Helsinki heerst; de auteur legt goed uit welke impact de aanwezigheid van de Russen heeft en hoe niemand vrijuit kan praten. Hij benoemt steeds opnieuw de verschillen tussen Rusland en Amerika: communisme en totalitaire dictatuur versus democratie en vrijheid. Afgezien van de personages die geïntroduceerd worden, ‘gebeurt’ er niet zo veel. Dat verandert zodra de skiwedstrijd gestart is. Louise wil koste wat het kost geld inzamelen voor een lokaal weeshuis en gebruikt daarvoor de sportieve rivaliteit tussen haar Fins-Amerikaanse man en diens Russische vriend. De gevolgen zijn niet te overzien, binnen de kortste keren verkeert een aantal mensen in groot gevaar.

Dat is het moment waarop de sterk informatieve eerste helft van het boek overgaat in een spannende roman. Het tempo ligt een pak hoger en het perspectief wisselt voortdurend tussen het thuisfront in Helsinki, met name Louise, de skiërs Arnie en Mikhail en enkele hoge pieten binnen de Russische organisatie. Hoofdpersonage is Louise. Opgegroeid in het vrije Amerika is zij degene die in al haar naïviteit een hoop ellende veroorzaakt. Ze is onbezonnen en impulsief, en daarmee de complete tegenpool van vriendin Natalya, die alleen een leven onder Russisch regime gekend heeft.

Koude triomf is een boeiende en vlot geschreven roman die eerst vrij informatief is en dan heerlijk spannend wordt. De verschillen tussen Rusland en Amerika staan samen met de politieke status van Finland op de voorgrond. Hoewel het boek wellicht geen al te groot publiek zal bereiken, heeft Karl Marlantes opnieuw sterk werk geleverd.