Opgroeien in turbulent Birma

Na zijn afstuderen komt Benny, een blanke inwoner van Brits-Indië, terecht in de Birmaanse stad Rangoon, op dat moment (de jaren veertig van de vorige eeuw) deel van het Britse rijk. Hij wordt verliefd op Khin, die behoort tot de Karen, een sinds lang vervolgde etnische minderheid in Birma. De Tweede Wereldoorlog ontziet niets of niemand en dus moeten Benny en Khin vluchten om te ontsnappen aan de Japanse bezetting. Na de oorlog sluiten de Britse autoriteiten een deal met de Birmese nationalisten, geleid door Aung San en zijn Birmaanse Onafhankelijkheidsleger. Wanneer die laatste vermoord wordt, negeert zijn opvolger U Nu het verlangen naar zelfbestuur van de Karen en andere etnische groepen. Dit zal leiden tot een nooit gezien burgeroorlog.

Helder verhaal, zou je denken. Nee dus. De achtergrond, waartegen alles zich afspeelt, wordt nooit helemaal duidelijk. Wie niet vertrouwd is met de geschiedenis van Birma, en de rol van de Britten daarin, zal zich het plaatje maar moeizaam bij elkaar kunnen sprokkelen. Heel veel details over de oorlog, zoveel zelfs dat de grote lijnen vaag blijven en een externe informatiebron quasi noodzakelijk is. Met de schrijfstijl van Charmaine Craig is niets mis, toch leest het boek allesbehalve vlot. Zelfs de dialogen zijn veelal zwaar, soms filosofisch. In een nawoord wordt de info waar de lezer naar verlangt netjes uitgeschreven, maar dan is het te laat. Het is trouwens niet aan te raden dit nawoord als eerste te lezen, omdat je dan te veel van het verhaal zelf te weten komt. Slechte inschatting van de auteur.

Khin zal uiteindelijk vijf kinderen krijgen, en het is de oudste dochter Louisa die een grote rol in de geschiedenis van haar land zal gaan spelen. Eind jaren vijftig wordt ze Birma’s eerste schoonheidskoningin, vlak voordat het land onder Ne Win een dictatuur wordt. Als kind van gemengde afkomst wordt ze het symbool van eenheid en integratie, het ‘bewijs’ dat het land geen racisme en discriminatie kent. Het meisje kent een allesbehalve gelukkige jeugd, ze wordt voortdurend omringd door geweld en gevaar. Niemand die ziet aankomen wat de toekomst voor haar in petto heeft.

Er zijn veel personages in dit boek. Naast de familie zijn er de vrienden, de vele politieke figuren en leiders van minderheidsgroepen. Het is de auteur niet altijd gelukt duidelijkheid te scheppen over hun onderlinge relaties, over hun belangen. Het zorgt ervoor dat het lezen van Miss Birma best hard werken is. En natuurlijk is er heel de tijd de vraag: Wat met de Karen? Moeten zij en andere minderheidsgroepen voor onafhankelijkheid gaan of moeten de Birmanen proberen als één volk verder te leven?

Charmaine Craig studeerde literatuurwetenschappen aan Harvard en haalde haar MFA (creative degree in fine arts) in Californië, waar ze nu lesgeeft in creatief schrijven. Voor ze een begin maakte met haar schrijverscarrière werkte ze als actrice voor film en televisie. Haar moeders onverschilligheid ten opzichte van imago en populariteit zorgden ervoor dat ze die carrière opgaf en begon te aan schrijven. Miss Birma is Craigs tweede roman en die bezorgt haar heel wat internationale aandacht. Het boek is gebaseerd op het leven van haar moeder (Louisa) en grootouders (Ben en Khin).

Het boek laat zien hoe het moderne Birma (dat sinds 1989 overigens Myanmar heet) kon ontstaan en vertelt over de strijd van het gewone volk voor zelfbeschikking en vrijheid. Het is het verhaal van een familie tijdens de meest gewelddadige en turbulente jaren in de geschiedenis van het land. De rol en het belang van hoofdpersonage Louisa, die in het boek pas na lange tijd duidelijk worden (en omwille van spoilers hier niet benoemd worden), kan en mag niet onderschat worden. Miss Birma is een interessant boek, maar heeft qua helderheid wat steken laten vallen.