Vechten voor planeet en toekomst

Koude rillingen, een brok in de keel en tranen in de ogen. Dit boek hakt erin, en hoe. Denk alsjeblieft niet dat het louter een verslag is van de klimaatstrijd die Greta Thunberg (2003) voert. Het is veel meer dan dat en begint bij twee opgroeiende zussen en een ouderpaar dat het vaak niet meer ziet zitten. Hun dochters voldoen niet aan ‘de norm’. Greta glijdt af in een depressie en heeft een eetstoornis, zusje Beata Thunberg heeft het moeilijk met geluiden en krijgt woede-aanvallen.

Gedurende het hele boek is Malena Ernman (1970) aan het woord, moeder van het gezin en een bekende operazangeres die ooit deelnam aan het Eurovisiesongfestival. Ons huis staat in brand begint met een schreeuw om hulp. Ernman en echtgenoot Svante Thunberg voelen zich vaak compleet verloren wanneer ze met vallen en opstaan hun twee meiden proberen groot te brengen. Waarom is er geen draaiboek voor het opvoeden van ‘probleemkinderen’? De frustratie en machteloosheid spatten van het papier.

Langzaam verschuift de focus naar het klimaatprobleem. Greta is nog heel jong wanneer ze haar ouders met de neus op de feiten drukt. Een moeder die voor haar carrière de hele wereld rondvliegt, of zij wel beseft welke gigantische hoeveelheden CO2 zo’n vliegtuig uitstoot? Het meisje gaat zich steeds meer verdiepen in milieu en klimaat en komt in contact met mensen die haar wegwijs maken in de problematiek. De schoolstaking van Thunberg kwam er niet van vandaag op morgen, het is iets waar ze lang over heeft nagedacht. Toen ze uiteindelijk, op 20 augustus 2018, voor de eerste keer voor het Zweedse parlement ging zitten, kon niemand vermoeden waar dat toe zou leiden. Van een eenmansactie zijn de schoolstakingen uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen en voor het eerst in tientallen jaren staat de klimaatcrisis echt in de kijker.

‘Ontkenning is een sterke kracht.’

We blijven het gezin Thunberg volgen, maar het boek wordt nu ook zakelijker. Heel wat informatie en onderzoeksresultaten passeren de revue. Feiten die we allemaal kennen, maar oh zo graag naast ons neerleggen. Iedereen wéét het, dus waarom dóén we niets? We leven in een tijd van ongeziene overvloed, maar tegelijkertijd vergaat de wereld. IJskappen smelten, insecten sterven uit, bossen worden geplunderd, oceanen en ecosystemen raken uitgeput. Net als zoveel mensen om ons heen, opgebrande mensen op een opgebrande planeet. Wie dit boek leest, gaat (nog meer) nadenken, wordt emotioneel, het is onmogelijk om onbewogen te blijven. Degenen die het meest getroffen gaan worden, kunnen geen of nauwelijks invloed uitoefenen. Ze mogen niet stemmen, laat staan dat ze het bedrijfsleven of de politieke besluiten kunnen beïnvloeden. Ons comfort staat plotseling tegenover hun toekomst.

‘Maar één enkele stem is voldoende om een kettingreactie te ontketenen die alles in beweging zet – als die stem maar sterk genoeg is.’

Greta Thunberg schrijft geschiedenis, de jonge activiste is de stem van een generatie geworden. Haar toespraken op de grootste podia ter wereld zijn van een nooit geziene helderheid. Het kleine meisje dat ooit door iedereen gepest werd omdat ze ‘anders’ was, drukt haar onuitwisbare stempel op deze tijd. Haar acties hebben geleid tot een wereldwijde beweging, waarbij miljoenen leerlingen op straat komen. Zij dwong regeringen te luisteren en werd genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Ze wil dat we wakker worden en vechten om onze planeet leefbaar te houden. Voor het te laat is.

Scener ur hjärtat, de originele versie van het boek, verscheen in Zweden voor het eerst in augustus 2018, een paar dagen nadat Greta haar schoolstaking voor het klimaat begon. Sindsdien is er voor het gezin Thunberg ontzettend veel veranderd. In juni 2019 verscheen daarom een nieuwe editie van het boek, aangevuld met verhalen uit de zomer van 2018. De vertaling Ons huis staat in brand, door Clementine Luijten en Jasper Popma, is gebaseerd op die laatste editie.