20 eeuwen Russische geschiedenis

De Brit Edward Rutherfurd (1948) is de auteur van een aantal lijvige historische romans, zoals New York, Parijs en London. Allemaal vertellen ze het verhaal van een grote, bekende stad. Het laatste boek in het rijtje is Rusland. De keuze van deze Nederlandse titel is opmerkelijk, aangezien het oorspronkelijke boek Russka heet, hetgeen verwijst naar twee (fictieve) plaatsen ín Rusland. Maar oké, Rusland als titel is vast commerciëler. Vertaler Pieter Verhulst, die naast een aantal historische romans vooral thrillers van Clive Cussler vertaalde, heeft zich bijzonder goed van zijn taak gekweten. De bijna 900 bladzijden doen nergens geforceerd aan en taal- en spelfouten zijn zo goed als afwezig. 

Rutherfurd neemt ons mee doorheen bijna twintig eeuwen Russische geschiedenis. Ook de gebieden rondom Rusland krijgen de nodige aandacht, er werd doorheen de tijd nogal wat afgevochten en veroverd. Het verhaal dat we te lezen krijgen is volledig chronologisch opgebouwd. De eerste tien eeuwen van onze jaarrekening krijgen weliswaar slecht één van de dertien hoofdstukken toebedeeld, terwijl de laatste twee eeuwen goed zijn voor één derde van het boek.

De flaptekst heeft het over de lotgevallen van vier families, die allemaal hun wortels hebben in het dorpje Russka, een plaatsje tussen de Don en de Wolga, daar waar bossen en steppen elkaar ontmoeten. Tijdens het lezen, en dan met name wanneer de auteur de voorbije twee eeuwen behandelt, springen eigenlijk slechts twee families er bovenuit, de Bobrovs en de Romanovs. Hoe alle andere personages doorheen de tijd aan elkaar gelinkt zijn, is niet altijd duidelijk, maar dat is ook niet nodig om het verhaal te volgen. Voor wie toch alle verbanden wil kennen, werd vooraan in het boek een stamboom afgedrukt.

Aan de hand van tientallen personages blaast Rutherfurd de Russische geschiedenis leven in. De personages zijn verzonnen, maar de auteur heeft hen geplaatst te midden van mensen die echt geleefd hebben en gebeurtenissen die zich echt voorgedaan hebben of in elk geval denkbaar waren geweest. We lezen over oorlogen, persoonlijke veroveringen en huwelijken, over religie, cultuur, economie en politiek, over liefde en haat, trouw en verraad, hoop en vertwijfeling. Sommige personages blijven in Russka, andere trekken naar andere plaatsen in Rusland of zelfs naar het Westen.

Wat in het boek niet bijzonder goed tot uiting komt, is dat er twee nederzettingen zijn met de naam Russka, allebei fictief trouwens. De eerste in het zuiden, de tweede in het noorden, waar het grootste gedeelte van het verhaal zich afspeelt. Afgezien daarvan is alles bijzonder duidelijk en goed gestructureerd. Voor menig lezer zal een groot deel van de informatie bekend terrein zijn, maar dat neemt niet weg dat Rusland een boek is om van te genieten.

Rutherfurd brengt de complexe geschiedenis van een groots land tot leven. Soms neemt de geschiedschrijving de overhand en lees je quasi non-fictie, soms zijn het de personages en hun privéperikelen die de boventoon voeren, de mix is geslaagd. Wil je lezen over Avaren, Tataren en kozakken, over Novgorod, Moskou en Sint-Petersburg, over Russische tsaren zoals Ivan de Verschrikkelijke en Catherina de Grote, over landheren, horigen, boeren en slaven, over industriële ontwikkelingen en wettelijke hervormingen, over revolutie, kapitalisme en socialisme? Dan is Rusland jouw boek. De auteur zelf is er stellig van overtuigd dat men zo ver mogelijk in het verleden van het land moet graven om ook maar iets van het heden en de mogelijke toekomst ervan te begrijpen.