Krachtig verhaal in een mooie en meeslepende taal

Lana Bastašić (1986) is geboren in Zagreb, in voormalig Joegoslavië. Na de burgeroorlog emigreerde ze naar Ierland, momenteel woont ze in Barcelona. Ze studeerde Engelse taal en cultuur en behaalde een master in de culturele wetenschappen. Ze publiceerde meerdere bundels met korte verhalen en poëzie. Haar werk werd opgepikt door verschillende kranten en tijdschriften en kreeg mooie recensies en literaire prijzen. Vang de haas is haar debuutroman, in het Nederlands vertaald door Pavle Trkulja. Het boek sleepte in 2020 de European Prize for Literature in de wacht.

Sara en Lejla hebben elkaar meer dan tien jaar niet gesproken. Terwijl Sara in Dublin een nieuw leven heeft opgebouwd, woont Lejla nog altijd in Bosnië, het land waar ze beiden zijn opgegroeid en dat in de jaren negentig van de vorige eeuw verscheurd werd door een burgeroorlog. Lejla's telefoontje naar Ierland komt als een donderslag bij heldere hemel. Ze eist min of meer dat Sara naar Mostar komt om vandaaruit samen naar Wenen te trekken, waar haar lang geleden verdwenen broer Armin zich zou bevinden. Hoewel Sara er helemaal geen zin in heeft, kan ze niet aan de smeekbede weerstaan en neemt ze het vliegtuig om samen met haar voormalige vriendin op roadtrip te vertrekken.

Het boek is opgebouwd uit twaalf hoofdstukken van elk ongeveer twintig bladzijden. De eerste helft van elk hoofdstuk volgt de twee vrouwen, ondertussen dertigers, op hun reis van Mostar naar Wenen. Het is Sara die het verhaal vertelt en ze doet dat in de ik-vorm. Het is een van de redenen dat de lezer vooral in haar hoofd kan kruipen. Lejla blijft immers ook voor haar reisgenote een mysterie. Haar nieuwe en niet bepaald sympathieke ik laat zich maar moeilijk rijmen met Sara’s herinneringen. De tweede helft van elk hoofdstuk wordt gevormd door flashbacks, die als het ware een tweede verhaallijn vormen, een die weliswaar niet chronologisch opgetekend werd.

‘Maar nu was het anders, onze taal was overal en het Engels, Frans en Duits wurmden zich met moeite door een nauwe doorgang van twee palatale medeklinkers. Ik was omringd door woorden die ik in de ban had gedaan, als iemand die met veel moeite was gestopt met roken en plotseling in een rokersruimte zat opgesloten.’

Bastašić weet hoe ze een verhaal op papier moet zetten. Haar debuutroman is een plezier om te lezen, en dat is niet in de laatste plaats te danken aan haar uitmuntende schrijfstijl. Sommige stukken zijn uitermate beschrijvend, met veel adjectieven, bijvoorbeeld wanneer het gaat over koffie; toch maakt ze slechts mondjesmaat gebruik van dat soort zinnen, zodat ze de aandacht krijgen die ze verdienen. In Vang de haas is er een grote rol weggelegd voor het fenomeen taal. Vooral in de eerste helft van het boek is meermaals beschreven wat taal doet met Sara; voor de lezer zijn het mooie leesmomenten die indruk maken. De metaforen die de auteur hier en daar gebruikt, zijn om duimen en vingers bij af te likken.

‘De woorden voelden ineens nep en smoezelig, als de gebarsten make-up op het rimpelige gezicht van een oude vrouw.’

De roadtrip vanuit Bosnië naar Oostenrijk zal zonder genade de verschillen blootleggen tussen twee vrouwen die ooit de beste vriendinnen waren. In welke mate wordt iemands identiteit gevormd door oorlog? Of door het ontvluchten ervan en elke gedachte aan je vaderland te verbannen? In hoeverre zijn herinneringen na meer dan tien jaar nog correct en zijn de belevingen van de ene meer waard dan die van de andere? Het zijn slechts een paar van de vragen die tijdens het lezen opduiken.

Vang de haas is een krachtig verhaal over opgroeien en vriendschap, over de invloed die een oorlog kan hebben op mensen, zelfs wanneer die al jaren is afgelopen. Een debuut in een mooie en meeslepende taal, dat doet verlangen naar meer van Bastašić.