Van een fictieve (?) gitarist naar de ontroerende Criollo muziek

Zuid-Amerika is zeker niet het voorbeeld van stabiliteit. Dictators volgen er elkaar in snel tempo op en doodseskaders zorg(d)en er voor angst en onrust. En dat riep dan weer tegenreacties op, zoals in Peru, waar de guerrillabeweging ‘Sendero Luminoso’ (Lichtend Pad), opgericht door Abimael Guzmán jaren actief was en tussen 1980 en 1990 zorgde voor bloedige aanslagen. Peru was hierdoor jarenlang gewikkeld in een burgeroorlog. Folteringen en moord resulteerden aan de kant van de guerrilla’s in tien jaar tijd voor ca. 70.000 doden. (Bron VRT Nieuws, Jos De Greef, 11 september 2021, naar aanleiding van het overlijden van Guzmán).

Vaderlandsliefde en Nobelprijswinnaars
Maar wat ondanks het geweld en terreur altijd opvalt bij Zuid-Amerikaanse auteurs: de liefde voor hun land puilt uit hun boeken. Waar het hart van vol is daar loopt de pen van over. Lees de boeken van Isabel Allende (Chili), Juan Gabriël Vásquez (Columbia), Nobelprijswinnaar (1982) Gabriël Garcia Márquez (Columbia), Jorge Luis Borges (Argentinië), om er maar een paar te noemen, de vaderlandse liefde vind je overal bij hen terug. Dat is niet anders bij Mario Vargas Llosa (° Arequipa, Peru, 28 maart 1938), Nobelprijswinnaar voor literatuur in 2010 en zijn boeken, waaronder zijn nieuwe roman Ik draag mijn stilte op aan jou.

“Voor het in kaart brengen van machtsstructuren
en voor zijn scherpe beelden van het verzet,
de revolte en de nederlaag van het individu.”
(motivatie Nobelprijscomité Litratuur, 2010)


Mario Vargas Llosa (bron: Commons.Wikimedia)
Vargas Llosa debuteerde in 1959 met Los jefes y los cachorros (De jonge honden van Miraflores). Andere bekende romans van zijn hand zijn Tiempos recios, 2019 (Bittere tijden), Travesuras de la niña mala, 2006 (Het ongrijpbare meisje), La orgia perpetua, Flaubert y ‘Madame Bovary’, 1998 (De eeuwigdurende orgie, Flaubert en Emma Bovary) en nog vele ander meesterwerken. In 1992 kreeg hij de Spaanse nationaliteit.

Virtuoze, enigmatische gitarist
In Vargas Llosa’s nieuwe roman Ik draag mijn stilte op aan jouw is Toño Azpilcueta een freelance journalist die met zijn publicaties in diverse kranten en tijdschriften zijn gezin niet kan onderhouden. Daar moet zijn echtgenote voor zorgen. Toño schrijft altijd over muziek, de Criollo muziek waarin de Peruaanse Wals een belangrijke plaats inneemt. Zijn verwondering en bewondering is groot wanneer hij Lalo Molfino, een gitaarvirtuoos, hoort spelen. Daarover wil Toño schrijven, maar de begaafde muzikant is als een geest in de atmosfeer opgelost: Hij is nergens meer te vinden.

De obsessie van Toño voor Lalo is groot en met geleend geld gaat hij op zoek naar de roots van Molfino, de enigmatische gitarist. Auteur Mario Vargas Llosa neemt Toño én de lezer mee op een lange reis door Peru: Een prachtige natuur, maar vooral de muziekcultuur van dit mooie land zijn belangrijke thema’s in Le didico mi silencio (Ik draag mijn stilte op aan jou).

Een paradijselijke verblijfplaats voor ratten
De gore achterbuurten van Lima, hoofdstad van Peru, bieden de ratten vaak een paradijselijke verblijfplaats: rattenplagen zijn er schering en inslag. Maar Toño heeft te kampen met een ongebruikelijke fobie voor ratten. Wanneer hij zenuwachtig is of wanneer hij zich bedreigd voelt krijgt hij het onhebbelijke gevoel dat er ratten over hem hen kruipen die een ondraaglijke jeuk veroorzaken. Maar naast de rattenplagen en de ongewone denkbeeldige beesten van Toño is er nog een derde factor waarin ratten een rol in het verhaal opeisen. Toño ontdekt dat Lalo Molfino als vondeling werd achtergelaten op een immens stort waar hij op het nippertje door een priester gered werd van het alles vretende ongedierte.

Bindmiddel
Uiteindelijk komt Toño terug thuis van een teleurstellende reis. Veel nieuws heeft hij niet kunnen verzamelen over de geheimzinnige gitaarspeler. Maar het weinige waarover hij beschikt wil hij vereeuwigen in een boek over – volgens hem – de beste gitarist die Peru ooit had: Lalo Molfino. Die onderneming loopt echter niet van een leien dakje. Hij heeft te weinig informatie over Lalo en hij wil zoveel schrijven over Peru en de betekenis van muziek voor het land en voor de Peruanen.

Is de roman Ik draag mijn stilte op aan jou een lofzang van Mario Vargas Llosa over zijn vaderland en zijn landgenoten? Is de (Criollo) muziek het ultieme bindmiddel voor de bevolking van Peru na de gruwel, de verdeeldheid en de diepe wonden die de burgeroorlog geslagen heeft, zoals de fictieve journalist Toño dat in zijn boek wil beschrijven? En is dat ook de mening van Mario Vargas Llosa, de boodschap die hij aan de wereld wil meegeven en kunnen we Ik draag mijn stilte op aan jou dan ook als een soort autobiografie ervaren?

Vertalingen uit het Spaans zijn sowieso niet makkelijk. In dit boek gebruikt de auteur zeer veel Spaanse begrippen, maar ook veel Spaanse namen. De woordenschat van deze geniale schrijver lijkt onbeperkt. Het hoeft niet uitgelegd dat dit het lezen bemoeilijkt en vertraagt. Gelukkig heeft de vertaler Mariolein Sabarte Belacortu een uitgebreide verklarende woordenlijst toegevoegd. Hoe moeilijk het allemaal is bewijst ze met de vertaling en de betekenis van de woorden ‘Huachaferiá of Guachaferiá’ en ‘Huachafo’. Dit laatste bijvoeglijke naamwoord is de lastigste term in het boek, zegt Marjolein, omdat het eigenlijk onvertaalbaar is. Maar, beste lezer, geduld is een mooie eigenschap en moeilijk gaat ook. Het mag zeker geen reden zijn om dit zoveelste meesterwerk van Llosa niet te lezen.

Laatste grote roman
Ook schrijvers worden ouder en Vargas Llosa kondigde Ik draag mijn stilte op aan jou aan als zijn laatste grote roman, een sterk roman waaruit blijkt dat hij zeker nog niets aan kwaliteit heeft ingeboet. Zoals dikwijls blijkt zijn schrijvers die weten waar ze met hun verhaal willen landen de beste schrijvers. En daar hoort deze schrijver ontegensprekelijk bij. Hij is trouw aan zijn stijl: een onuitputtelijke woordenschat, de juiste woordkeuze, de haast poëtische zinnen en een aantal originele metaforen maken tot wat hij geworden is, namelijk een Nobelprijswinnaar.

Door zijn scherp observatievermogen kadert hij het decor waarin de visueel zichtbaar gemaakte personages acteren. Het is leerrijk om in de sporen van een aantal Peruanen doorheen het land te reizen in een harde, hotsende autobus of te flaneren door de straten van Lima. Belangrijk voor dit boek is zonder twijfel het enorme researchwerk.

Muziek als bindmiddel verzacht de zeden
Mario Vargas Llosa weet beter dan wie ook hoe zijn vaderland en de bevolking aan het eind van de vorige eeuw werden verscheurd. Door Toño aan het woord te laten geeft de auteur misschien een belangrijke boodschap door aan Peru, Zuid-Amerika en aan de wereld: Het ultieme bindmiddel is de muziek, in Peru de Criollo muziek met zijn Peruaanse Wals waarvan zeer dikwijls sprake is in Ik draag mijn stilte op aan jou. Maar op geen enkel moment dringt Llosa zijn mening op. De lezer krijgt alle beschikbare ruimte om zich een beeld te vormen van hoe in Peru de Criollo muziek is doorgedrongen in alle lagen van de bevolking.

Het is alleszins een item dat tot nadenken stemt. Het is ook niet te ontkennen dat muziek, over de tijden heen, altijd een zeer belangrijke rol speelde in de maatschappij. Denk maar aan het ontstaan van de rock ’n roll en de invloed die onder andere Elvis Presley en The Beatles hadden. Is muziek dan de oplossing voor alle onenigheid? Twijfelachtig. Maar het is wel een feit dat muziek de zeden verzacht.

Een verhaal en een muziek – om te lezen en te horen
Je moet het zeker eens doen: Ga op You Tube op zoek naar de Peruaanse Wals met zijn Zuid-Amerikaanse ritme waarin flarden van de Weense Wals herkenbaar zijn. Veel lees- en eventueel luistergenot met Ik draag mijn stilte op aan jou, een boek dat je dus kan lezen en horen. Een mooie pluim voor de vertaling uit het Spaans door Marjolein Sabarte Belacortu.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com


Leesadvies voor jongeren

Mario Vargas Llosa is een Nobelprijs winnaar. En dat lees je in de schrijfstijl van zijn boek, dat je meeneemt naar de zielenroerselen van de Andes bewoners en hun Criollo muziek.

Titel: Ik draag mijn stilte op aan jou
Ster(ren): (4)
Auteur(s): Mario Vargas Llosa
Oorspronkelijke titel: Le didico mi silencio
Vertaler(s): Sabarte Belacortu, Mariolein
Recensent(en): Guido Goedgezelschap
Aantal Pagina's: 255
Publicatiejaar: 2025
Uitgever(s): J.M. Meulenhoff
ISBN: 9789089682765
ISBN E-Book: 9789402323825
Categorie(ën): Literatuur, Vertaalde Literatuur
Trefwoorden: Spaanstalige Roman (vertaald), Muziek, Instabiliteit, Angst, Peru, Gitarist, Lima, Peruaanse Cultuur, Criolla, Peruaanse Wals, Nobel Prijs Winnaar, Peruaanse Literatuur, Politiek