Doordachte constructie
Het is in de roman De naam van mijn broer van de Frans-Canadese schrijver Larry Tremblay (1954) duidelijk te merken dat hij tevens een gevierd dramaturg is. Het boek is opgebouwd als een toneelstuk in drie bedrijven en heeft als apotheose de opvoering van een speciaal voor de examenklas van een Amerikaanse acteeropleiding geschreven stuk. Maar het verhaal begint in een niet nader bij naam genoemd Arabisch land dat in constante oorlog verkeerd met de buren. Het laat zich raden, maar is van generlei belang aangezien de waanzin van de oorlogshandelingen, de vaak vergezochte legitimatie het daadwerkelijke onderwerp is.
Tremblay concentreert deze strijd heel adequaat rond een berg, met aan de ene kant de sinaasappelboomgaard van de Arabische familie en aan de andere kant een militaire basis van de ‘vijandelijke honden’. Een klein decor maakt de grote geschiedenis nu eenmaal beter invoelbaar. Zahed en Tamara hebben twee zonen, de eeneiige tweeling van negen jaar, Amed en Aziz. Hun grootvader heeft met veel moeite, en door Allah regelmatig aan te roepen, een stuk van de ruige bergflank omgetoverd tot een oase met twee huizen. Een voor hem en zijn vrouw Shahina en een voor zijn zoon Zahed met zijn gezin.
Zonder pardon wordt op een nacht met een bom van de andere zijde een einde gemaakt aan de idylle. Het huis van opa en oma wordt verwoest en de tweeling vindt de oudjes in stukken gereten tussen het puin. Tremblay schetst dit alles in een paar zinnen. Het begin is sowieso haast documentair, waardoor de personages op afstand blijven, maar houdt vol, want dit past in het totaalconcept van deze roman. De manier waarop Tremblay deze geschiedenis heeft teruggebracht tot de essentie is eerder verademend. Er zijn maar weinig vuistdikke pillen waarin de uitweidingen niet overbodig zijn.
De schrijver keert snel terug naar de gezinssituatie van voor de explosie en werkt doordacht toe naar zijn intrigerende dilemma. Amed en Aziz zijn voor de buitenwacht als twee druppels in de woestijn, ze lachen en huilen tegelijk, maar onderhuids verschillen ze behoorlijk. Amed hoort stemmen en Aziz heeft van moederskant botkanker geërfd. Hij is net uit het ziekenhuis in de grote stad ontslagen waar hij het idee had ‘in alle bedden te liggen’. Tremblay doseert ook zijn poëtica goed.
Dan verschijnt er op een dag een jeep met ene Soulayed, een man van aanzien, iemand die je niet tegenspreekt. Ook vanwege zijn Kalasjnikov. Hij heeft een vader meegenomen die zijn enige zoon heeft opgeofferd aan ‘de goede zaak’. Hij bewerkt het gemoed van de rouwende Zahed.
‘Denk niet dat ik, omdat ik met een machinegeweer bij je ben gekomen, niet de ogen en oren van een dichter heb. Ik hoor en zie wat rechtvaardig en goed is. Je bent een man van het hart. Je huis is netjes. Alles staat op z’n plaats. [ … ] Alleen een man van gerechtigheid kon deze grond zonder gezicht omvormen tot een paradijs. [ … ] Wraak is de naam van jouw rouw.’
Hij laat een jutezak achter met een bomgordel en de opdracht voor Zahed om een van zijn zoons te kiezen. Een ‘eenvoudige’ keuze, zou je haast zeggen. Aziz zal toch al snel sterven. Maar dat past niet in de overtuiging van Zahed. Aziz is al door Allah genomen. Het zou in dat geval geen echt offer zijn.
Tremblay laat met een enkel beeld duidelijk zien hoe ‘de jonge soldaten’ overweldigd zijn door de aangeprate heroïek, bijna aandoenlijk. Aziz en Amed pikken een riem van hun vader en maken er drie met zand gevulde conservenblikken aan vast. Zo rennen ze door de boomgaard en blazen zich omstebeurt op. De bomen als de vijandige soldaten, de sinaasappels als bommen. Oorlog als een spel, een spel waardoor je eer voor jezelf en je familie kunt behalen. Zo zien de generaals, de hoge heren, het graag. Soulayed is dus in zijn nopjes. De keuze van Zahed valt op Amed. De argumentatie is uiterst wrang:
‘In zijn toestand zou het Aziz ook niet lukken. Hij is te zwak. [ … ] Je stuurt een ziek kind niet de oorlog in.’
Maar de moeder is een andere mening toegedaan. In stilte uiteraard. Zij bewerkt Amed. Hij moet Aziz in zijn plaats laten gaan. Poef! De schrijver verschuift hier het dilemma naar de kinderen! Die het nog steeds als een spannend spel opvatten. Het feit dat er geen winnaar kan zijn, vergeten ze in de opwinding.
In het tweede gedeelte is ‘Aziz’ een jongen van twintig die een acteeropleiding volgt in Amerika. Hij is naar zijn tante gestuurd die al jaren, nog voor de dood van de grootouders, is geëmigreerd en samenwoont met een man van over de berg, een vijandelijke hond. Langzaam laat Tremblay hier het voorafgaande ontvouwen, laat ‘Aziz’ (die eigenlijk natuurlijk Amed is) de daad herbeleven en zijn mening verschuiven, ook ten opzichte van de vijanden. Hij leert nuanceren en komt tot besef dat ze gemanipuleerd zijn, dat aan de andere kant van de berg geen militaire basis was, maar een vluchtelingenkamp. Zijn broer is ‘voor de goede zaak’ een meervoudig kindermoordenaar geworden. In tijden van oorlog bestaat er geen grens tussen de wereld van volwassenen en die van kinderen.
Saillant detail: Zahed dankt Allah voor de wonderbaarlijke genezing van zijn overgebleven zoon. Hij ziet daarin een rechtvaardiging van zijn beslissing. Totdat hem duidelijk wordt gemaakt dat zijn twee zoons en zijn vrouw een spel met hem hebben gespeeld.
De doordachte constructie van De naam van mijn broer laten het ijzingwekkende dilemma helemaal tot zijn recht komen. De waanzin van het martelaarschap, de waanzin van de generaals die daartoe oproepen. Een thema dat helaas al sinds mensenheugenis actueel is.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Guus Bauer
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
