Indrukwekkende geschiedenis in de geschiedenis

In zijn thuisland Italië is de vuistdikke roman Aan ons vooraf een gigantische bestseller. Auteur en filosoof Giorgio Fontana (1981) zet met het boek, pico bello vertaald door Jan van der Haar, een ambitieuze familiesaga neer.

Het imposante verhaal begint in 1917, op het moment waarop de jonge soldaat Maurizio Sartori de oorlog ontvlucht. Hij is een angsthaas die deserteert; stiekem verlaat hij het front bij Caporetto, gelegen in het noordoosten van Italië. Voorlopig vindt de man onderdak in een boerderij op het platteland. Ginds maakt hij kennis met Nadia, de dochter des huizes. Al vrij snel raakt ze zwanger van Maurizio; de boer verplicht de onrustige wegloper zijn verantwoordelijkheid te nemen tegenover zijn gezin. Wat volgt is een breedvoerige vertelling over vier generaties van de familie Sartori, gespreid over nagenoeg honderd jaar turbulente Italiaanse historie.

‘De bevolking van het kamp was verdeeld in langs elkaar heen levende groepen. De hardnekkige fascisten, die nog in de overwinning geloofden en de Fransen in voortdurende uitdaging verachtten.’

Voor het schrijven van Aan ons vooraf heeft Fontana zich gedeeltelijk laten inspireren door de levens van zijn eigen voorouders. Vooral grootvader Luigi is met zijn mondelinge verhalen, dagboeken en teksten van onschatbare waarde geweest. De schrijver heeft het manuscript rijkelijk geromantiseerd, doch alle gebeurtenissen passen perfect binnen het historische en politieke kader van toen. Zo vertelt hij onder andere over het fascisme en Mussolini, de partizanen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de economische bloeiperiode van Milaan. Het decor verplaatst zich langzaam van het landelijke Friuli naar de grote steden. Qua geschiedkundige weergave overdrijft hij evenwel op geen enkel ogenblik; hij doseert gepast. Dit alles zet hij neer in een chronologisch verloop. Hij heeft ongetwijfeld veel tijd gespendeerd aan research, alsook aan het uittekenen en neerschrijven van het volumineuze boek.

Fontana hanteert een functionele en tevens aantrekkelijke taal die niets verhult; op deze wijze dwingt hij de lezer tot een langdurige leesbeurt. Je ondergaat ongetwijfeld met veel plezier en belangstelling de lotgevallen van de Sartori’s. In korte hoofdstukken schakelt de auteur tussen zijn personages en hun belevenissen. Elk beschreven en uitgewerkt individu bezit eigen karaktereigenschappen, zoals bijvoorbeeld de nurkse Maurizio. Vervolgens nemen zijn drie zonen Gabriele, Renzo en Domenico het voortouw over van vader. De nakomelingen die de volgende generaties vertegenwoordigen, vervolledigen het verhaal. Het zijn telkens totaal verschillende figuren; precies dit gegeven maakt het werk zo boeiend.

‘Bestond het, zei ze bij zichzelf, dat het verleden zo’n kracht uitoefende op het heden? Is wat aan ons voorafging zo sterk dat het een lotsbestemming vormt?’

De bovengenoemde quote bevat waarschijnlijk de twee belangrijkste zinnen uit deze familiekroniek. Het is iets om een keer grondig over na te denken. Ondanks een gevoel van vrijheid, ervaren de Sartori’s dat ze zich in een bevreemdende positie bevinden. Ze beseffen dat hun toekomst deels gehypothekeerd wordt door zij die aan hen zijn voorafgegaan. Het leven verloopt soms op een tragische wijze, waarbij de bijbehorende ontroering en andere emoties hier duidelijk aan de orde zijn. Aan ons vooraf is een indrukwekkende geschiedenis in de geschiedenis.