Merkwaardige start van carrière Noors literair fenomeen

Marianne Molenaar heeft intussen meerdere van zijn boeken vertaald naar een eclatant Nederlands. Eindelijk – na meer dan tweeëntwintig jaar – verschijnt in onze taal Buiten de wereld, het opzienbarende en tevens bekroonde debuut van de Noorse auteur Karl Ove Knausgård (1968).

De zesentwintigjarige Henrik is tijdelijk aan de slag als leraar in een afzichtelijk klein vissersdorp, ergens in het noorden van Noorwegen. Wat niet kan en niet mag gebeurt toch: als een blok valt hij voor Miriam, een meisje van nauwelijks dertien jaar. De liefde is wederzijds; de twee stevenen af op een intieme omgang met elkaar. Henrik ontvlucht de realiteit en keert terug naar het zuiden. Vervolgens spitst het verhaal zich toe op zijn ouders, waarbij de overheersende en opvliegende Harald (de vaderfiguur) een bijzondere rol gaat spelen. Vervolgens ontstaat in het laatste deel een samensmelting van al het vorige.

'Ze denkt aan mij, ziet mij voor zich, mijn gezicht, mijn ogen, mijn handen die haar huid strelen, ze voelt het, ze herinnert het zich, ze is vol verlangen.
Henrik Henrik Henrik.
Mijn hart beefde.'

De dikke pil vertoont flagrante raakvlakken met À la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Het is geen geheim dat Knausgård bijzonder onder de indruk was na het lezen van het magnum opus van deze Franse schrijver. Het is een inspiratiebron en motivatie gebleken voor het op papier zetten van Buiten de wereld. Beide werken geven op een diepgravende wijze weer hoe je leven wordt beïnvloed door je achtergrond. Hoe het verleden je constant blijft achtervolgen. Het plezier en de intensiteit van het schrijven is een andere overlapping tussen de romancyclus van Proust en het eerste boek van Knausgård.

'Het derde jaar op het gymnasium ontspoorde ik: al die vage, dromerige nachten dat ik op verschillende feesten en afterparty’s zat en me langzamerhand van de wereld verwijderde; in mezelf verzonken, afwezig zat ik daar met een gevoel alsof mijn lichaam vol warme olie zat, het was heerlijk, ik rolde met mijn spieren en alles gleed rond als in een goed geoliede machine.'

Zelfs dergelijke opvallende zinsconstructie vind je terug bij beide romanciers. Hun fascinerende vertelstijl is eveneens prompt vergelijkbaar.

Knausgård is een durver en schrikt er niet voor terug een controversieel thema aan te snijden en scherpzinnig uit te werken. Zijn volwassen protagonist waagt zich aan een verboden liefdesrelatie met een tienermeisje. Een leraar maakt een van zijn jonge leerlingen het hof; of is het werkelijk een ontaarde daad? Zijn personages diept de Noorse auteur schitterend uit. Harald is geënt op zijn eigen schepper. Deze laatste komt in Vader (een roman uit de 'Mijn strijd'-serie) pas helemaal centraal te staan.

Verder is hier weinig autobiografisch getinte inbreng terug te vinden. Tenzij dit het schaamtegevoel en zelfverwijt zijn van een jonge man. twee hoofdthema's die in zijn latere werk terugkeren. In het fictieve verhaal etaleert de op dat moment nog geen dertigjarige Knausgård zijn vaardigheden. Een merkwaardige start van een tot de verbeelding sprekende schrijverscarrière van een Noors literair fenomeen.