Literaire fictie zonder duidelijk plot

Met haar roman Creation Lake haalt de Amerikaanse schrijver Rachel Kushner (1968) voor de tweede keer de shortlist van de prestigieuze Booker Prize. Lidwien Biekmann zorgt voor een krachtige vertaling.

Ze beweert dat ze Sadie Smith heet. De vierendertigjarige Amerikaanse vrouw is een onbuigzame, goed opgeleide undercoveragent en huurspion. In het zuidwesten van Frankrijk moet ze van haar onbekende opdrachtgevers infiltreren in een leefgemeenschap van milieuactivisten. Vanuit de commune zet Sadie, als een geboren onruststoker, de leden aan tot het beramen en plegen van een opstand. Bruno Lacombe is hun geestelijk leider; hij gedraagt zich als een gedreven anarchist en zelfontwikkeld filosoof. In zijn talrijke e-mails uit hij een diepe wens om terug te keren naar de prehistorische leefgewoontes. De opstand is nabij en Sadie begint haar grip op de activisten te verliezen. Tegelijk verlangen haar superieuren nog meer.

‘Ik zat ook aan mijn derde martini, maar ik kan goed tegen drank (ik krijg alleen een beetje last van slapeloosheid als ik te veel drink, maar dat kan met een Amerikaans slaapmiddel uitstekend worden verholpen).'

Sadie Smith is het gewetenloze hoofdpersonage en tevens de twijfelachtige ik-verteller. Over haar verleden en persoonlijkheid hangt een ondoordringbaar mistgordijn. Ze oogt knap, drinkt stevig en ze maakt handig gebruik van een alias. Verder blijft haar karakter onderbelicht, jammer genoeg. Sadie gedraagt zich vooral als een rasechte ophitser, veel meer dan als spion. De wijze waarop ze erin slaagt te infiltreren, is slim bedacht. Ze gebruikt haar status als vriendin van filmmaker Lucien, met wie ze vrij snel gaat samenwonen, om zich vlotweg middenin de anarchistische groep te murwen. Bruno Lacombe leeft teruggetrokken in een ondergrondse grot, ver weg van de huidige maatschappij. De Franse overheid beschouwt hem en zijn volgelingen, de Moulinards, als een regelrecht gevaar. Van zijn kant is Lacombe intelligent en hij barst van idealisme, terwijl hij de zware last torst van een eigen rampzalig verhaal. Hij blijft, net zoals Sadie, een mysterie.

De auteur hanteert een krachtige taal en zet een energiek proza neer dat je moeilijk saai kunt noemen. Ze schotelt de lezer een ideeënroman voor, waarin ze een aparte visie over het mensdom en de samenleving weergeeft. Dit alles is verpakt in een zogenaamd spionageverhaal met een politiek getinte inslag. Zo maak je bijvoorbeeld kennis met radicale milieuactivisten, figuren met onbereikbare idealen en een goeroe die geobsedeerd is door Neanderthalers. Het klinkt wellicht zwaar, toch is dit niet zo. Met dank aan de geanimeerde, zo nu en dan satirisch klinkende, hedendaagse pen van Kushner.

Verwacht geen hoge vaart, onhoudbare spanning of een hoge dosis actie. Creation Lake is in geen geval een thriller. Het dooreenhaspelen van al de hierboven genoemde elementen maakt het lezen evenwel minder aangenaam. De roman bestaat uit zuivere literaire fictie die zonder een echt plot is aangestuurd. Fascinerende lectuur is het zeker wel; al schieten de fijne uitwerking van het drama en de uiteindelijke ontknoping tekort.