Leven en overleven tijdens depressieve periode

In het semi-autobiografische verhaal De glazen stolp is Esther Greenwood het hoofdpersonage. Het is de enige roman die de Amerikaanse Sylvia Plath (1932-1963) schrijft. Veel plezier beleeft ze echter niet aan haar boek; een maand na verschijning – onder het pseudoniem Victoria Lucas – stapt ze uit het leven. In de nieuwe editie is eveneens (als toemaat) het korte verhaal Mary Ventura en het negende koninkrijk opgenomen; voor het eerst vertaald door René Kurpershoek.

‘Het leek zinloos om me de ene dag te wassen als ik me de volgende dag toch weer zou moeten wassen. Ik werd al moe als ik eraan dacht. Ik wilde alles één keer voor altijd doen en er dan voorgoed af zijn.’

Blij word je zeker niet, als je deze behoorlijk heftige en dramatische roman leest. Esther is een fanatieke student aan de universiteit. In de zomer van 1953 loopt ze stage bij een New Yorks modeblad. Na haar proeftijd en een mislukking rijker met een eerste baan, keert ze terug huiswaarts en gaat opnieuw samenwonen met haar moeder. Tot een eerste depressie keihard toeslaat, zodat Esther in een psychiatrische staatskliniek belandt. Een foutief uitgevoerde reeks elektroshocks zorgt ervoor dat het steeds maar slechter gaat met de jonge vrouw. Na een eerste poging tot zelfmoord belandt ze in een privékliniek, waar ze in goede handen is bij dokter Nolan.

In De glazen stolp belandt de lezer in een sinistere atmosfeer. Je wordt geconfronteerd met de waanvoorstellingen van de protagonist, alsook met haar denkwijze en gevoelens. Tevens zet de auteur een sardonische satire neer, gericht op de niet te benijden positie van de vrouw in het Amerika van de jaren vijftig. Dit is vooral een sleutel- en tevens bildungsroman, waarin Esther (zeg maar Sylvia Plath) op zoek gaat naar volwassenheid en zingeving van het leven.

Plath zet een jonge vrouw neer die wegzakt in een neerslachtige periode. Esther, de ik-verteller, distantieert zich steeds verder van haar omgeving en geraakt zo helemaal vervreemd:

‘Die ochtend had ik geprobeerd me op te hangen. Ik had het zijden koord van mijn moeders gele ochtendjas gepakt zodra ze naar haar werk toe was, en in de goudbruine schemer van de slaapkamer had ik er een knoop in gelegd die zichzelf dichttrok.’

In een opvallend depressieve en eenvoudige taal vertelt Esther hoe ze zichzelf van kant zou kunnen maken. Verschillende mogelijkheden komen aan bod, zoals: zich ophangen, verdrinking, zich met een scheermesje de aderen opensnijden en een overdosis slaappillen innemen. Omwille van het feit dat hier een ervaren dichter - poëet - aan het werk is, betekent het ongekunstelde woordgebruik een in het oog springende vaststelling. Bijzonder is eveneens de opbouw, die bestaat uit een eerder fragmentarische weergave van korte passages. Hierdoor is de coherentie soms wel heel ver te zoeken. Het past echter perfect bij het karakter van de gedeprimeerde Esther.

Over het extraatje Mary Ventura en het negende koninkrijk, nog geen twintig pagina’s lang, valt ook heel wat te melden. Het zou echter de aandacht voor het hoofdingrediënt te ver afleiden. De glazen stolp: leven en overleven tijdens een periode van zware depressiviteit.