Een pittig wapenfeit, naverteld door een lefgozer

“Een straaljager trok een dikke streep in de hemel, Kaplan wachtte tot het wit langzaam veranderde in novembergrijs, alsof het indroogde. Het was halfacht ’s ochtends, er hing een krakend soort kou in de lucht. Vermoeidheid zorgde voor een latexachtige strakheid in zijn schedel, alsof alle spieren, synapsen en aderen onder spanning stonden, zijn vingertoppen tintelden.” Deze jonge veelschrijver en taalvirtuoos schreef dit keer een kloek boek van meer dan 400 pagina’s.

Literaire duizendpoot Daan Heerma van Voss (1986) is naast schrijver ook historicus, interviewer en columnist. Na Ultimatum, een kortstondig maar geslaagd uitstapje naar de thrillerwereld (samen met zijn broer Thomas), ontpopt hij nu zich verder als romanschrijver. Intussen zijn de Duitse vertaalrechten van De laatste oorlog, zijn eerste boek van 2016, na veiling verkocht.

Abel Kaplan maakt tijdens zijn studie geschiedenis in de jaren 1980 kennis met zijn toekomstige grote liefde Eva en haar joodse familie. Hij voelt zich nauw betrokken bij het verleden van deze familie en wordt een uitgekomen jood. Na een kinderloos huwelijk met Eva en een schrijverscarrière die is gestrand, aanvaardt hij een baan als administratief bediende op een islamitische school. Kaplan valt langzaam weg in de anonimiteit; hij raakt ingedut. Zijn dromen zijn nog lang niet ingelost. Hij ontfermt zich over een jonge vluchteling en neemt hem in huis. Zijn nieuwe vriendin Judith bezorgt hem het oorlogsdagboek van haar vader. Vanaf dat moment neemt zijn saaie leventje een nieuwe wending en schrijft hij een boek over een joodse man in een concentratiekamp. Abel Kaplan worstelt meer dan ooit met zijn belangrijkste levensvraag: hoe kan iemand een goed mens zijn als hij nooit een oorlog heeft meegemaakt?

In De laatste oorlog staat vooral de liefde centraal; ook de Tweede Wereldoorlog, waanzin en verlies zijn belangrijke thema’s. Hoofdpersonage Kaplan is bang dat hij slechts voldoende energie heeft voor één enkele grote liefde in zijn leven. Deze liefde heeft hij al snel achter de rug, terwijl hij zijn nieuwe vriendin Judith eerder beschouwt als een verraad aan het adres van zijn eerste vrouw Eva. De thematiek in deze omvangrijke roman spitst zich toe op hoe mensen zelf proberen te ontdekken of ze nu goed of slecht zijn. Hierbij worden parallellen getrokken tussen het heden en de periode vlak voor de Tweede Wereldoorlog.

Daan Heerma van Voss heeft zich erg goed gedocumenteerd. Als je schrijft over het Jodendom en de Tweede Wereldoorlog is dit wel een vereiste. Het hoofdpersonage Kaplan wil zwart en wit, geen grijs; hij wil duidelijkheid. De titel verwijst naar de oorlog die als ethische maatstaf wordt opgevoerd. Tevens gaat het verhaal nog veel meer over de oorlog die liefde vaak is. De toon in deze roman is vooral doodernstig met af en toe een komische inslag. Het eerste deel is wat overladen, als opwarmer duurt het te lang. Abel Kaplan wordt als hoofdpersonage duidelijk getypeerd, met diepgang. De psychologische uitwerking van de dames Eva en Judith daarentegen blijft behoorlijk vaag; een bewuste keuze van de auteur?

Het is nog veel te vroeg om hem nu al de nieuwe Grunberg of Mulisch te noemen; Daan Heerma van Voss is evenwel aardig op weg om het te worden. De laatste oorlog: een pittig wapenfeit, naverteld door een lefgozer.