Onbeschroomde roman met kroniek van gemiste unieke kansen

Voor het schrijven van zijn roman De onderpastoor is de Vlaamse auteur en journalist Louis van Dievel (1953) niet over een nacht ijs gegaan. Met de hulp van een lijvig ‘zwartboek’ heeft hij zich stevig vastgebeten in een katholieke kwestie van een halve eeuw geleden. Van Dievel voert gesprekken met getuigen, zowel vrienden als vijanden van de opmerkelijke protagonist. Het eindresultaat is een doortastende roman, gebaseerd op werkelijk gebeurde feiten en reële situaties.

In 1969 komt een massa mensen op straat, in de Vlaamse gemeente Sint-Gillis-Dendermonde. Bijna de hele bevolking van het dorp is aanwezig; 7.000 van de 8.000 inwoners betogen luidruchtig tegen de overplaatsing van hun populaire en progressieve onderpastoor Gilbert Verhaeghen. Hij komt op voor meer sociale gerechtigheid, maar wordt hierin belemmerd door zijn conservatieve collega’s en kerkelijke oversten. De parochie staat helemaal op stelten; het protest houdt drie maanden lang stand. De doorgaans brave dorpsmensen worden verstokte rebellen. De onderpastoor wordt evenwel verplicht te vertrekken uit Sint-Gillis-Dendermonde. Jaren later strandt Verhaeghen als pastoor in een kleine parochie in het Waasland. Hij overlijdt in 2014.

“Hij is allesbehalve terughoudend in zijn omgang met het vrouwelijke deel van onze parochie. Meer durf ik hierover niet te zeggen. Maar er zijn getuigen!”

Gilbert Verhaeghen is niet alleen een mooie man, hij is ook een koppigaard die rotsvast blijft geloven in zijn idealen. De vooruitstrevende onderpastoor wil immers de Katholieke Kerk veel dichter bij de bevolking brengen. Het rancuneuze bisdom Gent denkt daar helemaal anders over. Verhaeghen moet weg bij zijn trouwe parochianen.

In De onderpastoor vermengt de schrijver pure realiteit met een gedoseerde portie dichterlijke vrijheden. Het boek is immers een onvervalste roman. Geen schuilnamen echter voor de hoofdrolspelers; iedereen in de streek rond Dendermonde weet maar al te duidelijk over wie het hier gaat.

De auteur vermeldt expliciet dat hij fragmenten uit de documenten zoals dag- en weekbladen, ongewijzigd plaatst. Daarom lees je af en toe in de typisch progressieve taal van de jaren zestig en begin zeventig. Trouwe lezers van het werk van Louis van Dievel weten dat hij niet terugschrikt voor het gebruik van oer-Vlaamse woorden en uitdrukkingen. Dit maakt de roman zo opvallend authentiek en verstevigt tevens voor het volkse karakter van het boek.

“De boodschap die ik als jonge priester poogde uit te dragen werd in die jaren revolutionair genoemd, werd door de kerkelijke hiërarchie als ongewenst beschouwd en zelfs als ketters bestempeld. Nu kijkt niemand nog op van diezelfde boodschap. Maar het is te laat. De kans, de historische kans voor de Kerk is gepasseerd. Dat maakt mij zo triestig.”

Het zijn de woorden van Gilbert Verhaeghen. Hiermee schiet hij regelrecht in de katholieke roos. Intussen zijn de kerken leeggelopen. Nooit treedt hij uit, omdat hij werkelijk blijft geloven iets te kunnen betekenen binnen de Katholieke Kerk. Van Dievel geeft dit nauwkeurig en onbevooroordeeld weer. Vijftig jaar na de kwestie-Verhaeghen bestaan de twee kampen nog steeds. De voor- en tegenstanders van de onderpastoor (vooral de twintigers en dertigers van toen) zijn intussen krasse oudjes, die in de plaatselijke bejaardenhuizen wel eens discussiëren over het verleden.

Bedreven vertelt de schrijver zijn verhaal vanuit drie verschillende perspectieven: onderpastoor Van Coppenolle, pastoor Jozef De Brouwer en de groep militanten. 

Hij houdt niet van lanterfanten, integendeel: drie jaar lang werkt de auteur intensief aan het boek dat net geen vierhonderd pagina’s bevat. Verder woorden van lof voor zijn dynamische opzoekingswerk.

De onderpastoor is een onbeschroomde roman over een kroniek van gemiste unieke kansen.