Geromantiseerde, afzichtelijke passage uit Amerikaanse historie

De Amerikaanse Paul Harding (1967) zet met Dit andere paradijs, vertaald door Jan Fastenau, een aangrijpende historische roman neer. Een veelschrijver is de voormalige winnaar van de Pulitzerprijs voor fictie niet; het is slechts zijn derde boek. De roman heeft de shortlist gehaald voor de Booker Prize 2023.

Apple Island is een minuscuul eiland, gelegen vlak bij de kust van de Amerikaanse staat Maine. In 1912 leven ginds een aantal families van randfiguren samen; ze vormen een gemengde raciale gemeenschap. Het zijn allemaal afstammelingen van Benjamin Honey, een voormalige zwarte slaaf, en zijn Ierse vrouw Patience. De bevolking is arm doch voelt zich enigszins vrij; ze is tevens erg verbonden met de natuur. Matthew Diamond is een blanke leraar-missionaris die op het nabijgelegen vasteland woont. Deze wereldverbeteraar wil de kinderen waardevolle kennis bijbrengen. Hij beseft echter niet wat de gevolgen gaan zijn voor de eilandbewoners. De plaatselijke regering beslist immers om alle 'armoedzaaiers' uit Apple Island te verdrijven en deze elders in Maine onder te brengen. De vijftienjarige blanke Ethan Honey is een van de geëvacueerden; hij beschikt over een bijzonder teken- en schildertalent. Ethan hoopt een nieuw paradijs te vinden.

De schrijver heeft zich gebaseerd op een vrij onbekend, waargebeurd verhaal. Het is geïnspireerd op de historie van Malaga Island, doch hij heeft het uitgewerkt als een fictieverhaal dat zich deels afspeelt op Apple Island. De personages zijn ontsproten uit zijn fantasie. Bovenal focust hij op de belevenissen van een aantal inwoners van Apple Island. Tevens treedt een oude missionaris-onderwijzer op het voorplan. Voor zijn hoofdpersonage Ethan heeft hij een nieuw Eden op het oog. Een welgestelde geldschieter biedt de jongen de mogelijkheid om diens artistieke gaven optimaal te benutten. Dit alles resulteert in een pakkende vertelling, waarbij nagenoeg elk woord schreeuwt om de volledige aandacht van de lezer. De schrijfstijl is gevoelvol en fraai, steeds aangepast aan de omstandigheden. Van tijd tot tijd is deze zalvend, af en toe rustgevend.

Dit andere paradijs is in geen geval een roman die voorbij komt razen als een hogesnelheidstrein. De titel heeft een sardonische weerklank. Ondanks het feit dat de kleine eilandgemeenschap in goede verstandhouding met elkaar omgaat, is Apple Island allesbehalve een aards paradijs. Daarginds leeft men in grote armoede; na hun verdrijving zullen hun levensomstandigheden niet mooier zijn. Harding heeft op geen enkel moment de opzet gehad een reconstructie weer te geven van het verleden van Malaga Island. De gebeurtenissen op dit eiland zijn slechts het kader, waar hij de roman op heeft geënt. Zijn vertelling geeft hij weer op een beschrijvende wijze; zonder over te gaan tot geschiedkundig onderricht. Vaak refereert hij naar de Bijbel, vooral naar het Oude Testament. Prominent aanwezige thema's zijn racisme, incest, familie, natuur en -geweld, slavernij.

De intrigerende personages diept hij evenwel nauwelijks uit; hij laat je niet grondig in hun ziel kijken. Zo is het bijvoorbeeld jammer dat iemand zoals Matthew Diamond, een zendeling vanuit het vasteland met menslievende bedoelingen, geen grondige karaktertekening krijgt. Het geldt evenzeer voor de hoofdpersoon Ethan Honey, waarbij de auteur het vertikt onder de huid van de jonge begaafde kunstenaar te kruipen. Alles bij elkaar genomen bestaat het boek uit een geromantiseerde, afzichtelijke passage uit de Amerikaanse geschiedenis.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een waar boek' en 'Lees een zuur boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.