Vrolijkheid in strijd met weemoed en ontroering

Een goede raad: wroet en ploeter eerst ijverig in je tuin en lees pas nadien Het compostcirculatieplan – wat een titel! -  van Anton Valens (1964). Hij is auteur en kunstschilder; kreeg zijn schilderopleiding aan de Gerrit Rietveld Academie en de Rijksacademie. Hij gaf les en was ook actief in de thuiszorg; tot hij in 2004 als schrijver doorbrak met Meester in de hygiëne. Zijn roman Het boek Ont werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs 2012.

Peter Vervest is eveneens auteur en schilder. Jens de Jong is een gepensioneerd uitgever, hij is de literaire ‘dienstknecht’ die Peter bijstaat als vriend, begeleider en mentor. Jens heeft aan de rand van Amsterdam een volkstuin waarin Peter zich ten volle kan uitleven. Tegelijkertijd bewerkt Jens op een kritische manier de teksten van zijn vriend. De twee mannen groeien steeds dichter naar elkaar toe, totdat het noodlot toeslaat en Jens ongeneeslijk ziek wordt en overlijdt. Nadien krijgt tuinier Peter de permanente toegang tot Jens’ volkstuin en kan hij zich verder gaan wijden aan het gewroet, gewoel en gespit. Hij zweet zich te pletter, of wordt kletsnat door de striemende regen.

“Ik haalde vier of vijf kruiwagens gecomposteerde aarde uit de kuil, die ik uitsmeerde over de extra laag gelegen bedden. Het is op zulke ochtenden geweest dat het compostcirculatieplan in mijn hoofd ontkiemde en tot rijping kwam. Terwijl ik begon de composthoop weer vol te storten, waarbij ik uitging van een rouleersysteem als was de kuil een soort wasmachine, hoorde ik de stem van Jens en die van een geit.”

In Het compostcirculatieplan verneemt de lezer wat het echt betekent om te kunnen tuinieren in je eigen volkstuin. Deze roman is echter veel meer dan dat… Protagonist en ik-verteller Peter Vervest, of is het Anton Valens (?),  graaft niet alleen maar in de volkstuin. Hij spit veel dieper, in de figuurlijke betekenis. De auteur vertelt over het leven zoals het werkelijk is, over de dood en het daaraan verbonden verdriet. Valens vindt originele woorden uit, of herontdekt die, terwijl hij zijn verhaal componeert. Hij laveert tussen zuivere ernst en humor en weet hierbij zijn evenwicht te behouden. Dit boek lees je vooral voor het fraaie stilisme van deze schrijver.

Jammer dat ondanks de tijdsprongen de vaart in het verhaal niet echt wordt opgedreven. Er is ook weinig spanning aanwezig; wat meer vuurwerk tussen de twee vrienden zou het niveau ongetwijfeld verhogen. De humoristische gedeelten zorgen dan weer voor het beoogde leesplezier. De auteur neemt ruimschoots de tijd om de plaatselijke flora en fauna kleurrijk te beschrijven. In zijn dankwoord brengt hij kort hulde aan de in 2013 overleden Jaap Jansen van uitgeverij Van Gennep. Of is dit boek - en het personage van Jens de Jong in het bijzonder - één langgerekt eerbetoon aan het adres van wijlen Jaap Jansen?

Het compostcirculatieplan: vrolijkheid in strijd met weemoed en ontroering.