Sublieme historische roman

De IJslandse schrijver en historicus Arnaldur Indriðason gooit het dit keer over een heel andere boeg. Met Het uurwerk stapt hij (eenmalig of definitief?) over van zijn succesrijke spannende boeken naar de historische roman. Adriaan Faber zet een glansprestatie neer met een sprankelende vertaling en de talrijke, verhelderende voetnoten.

Terug naar het eind van de achttiende eeuw. IJsland is gedurende deze periode een Deense kolonie. Jón Sívertsen is een oudere IJslandse klokkenmaker die zich gevestigd heeft in Kopenhagen. Het lot voert hem naar het paleis van koning Christian VII. De vorst is zijn macht ontnomen en halfgek verklaard. Jón bekommert zich in het paleis om de restauratie van een grote klok uit 1592. Die is toen vervaardigd door de beroemde Zwitserse uurwerkmaker Isaac Habrecht. Op een avond is Jón nog aan het werk, als de koning bij hem komt binnenvallen. Voortaan gebeurt dit meermaals en de twee gaan met elkaar in dialoog. De onderdanige klokkenmaker vertelt de koning over het verleden van zijn vader en diens huishoudster. Christians vader, de toenmalige heerser, heeft dit duo laten ombrengen. Vaderschapsbedrog leidt immers tot de doodstraf.

In zijn indringende en aan de tijd aangepaste stijl, zet Indriðason een raamvertelling neer. Het is een intrigerend verhaal dat zich gedeeltelijk afspeelt in de IJslandse Westfjorden, deels in de Deense hoofdstad. Hij heeft zich vooral gebaseerd op authentieke feiten en effectief bestaande figuren. Het resulteert in een vlijmscherp en pakkend historisch verhaal, waarin de auteur een haarfijn beeld schetst van het leven van de gewone burgers in die tijd. Hun uiteindelijke lotsbestemming ligt in de handen van de machthebbers. Met alle gruwelijke gevolgen van dien.

Vanuit de gedachtewisseling tussen de twee protagonisten – de koning en de klokkenmaker – ontwikkelen zich de twee verhaallijnen. Enerzijds vormen de gebeurtenissen en gesprekken op het koninklijk paleis de basis van het boek. Anderzijds dwingt Christian VII zijn onderdaan Jon tot een gedetailleerde weergave van de feiten uit het verleden. Bijzonder knap hoe zich de ingewikkelde relatie ontwikkelt tussen een nederige vakman en een halfgare koning. De plot is, zoals steeds in een werk van de schrijver, vakkundig uitgewerkt. Hierbij maakt hij eveneens handig gebruik van het opvoeren van verschillende kleurrijke personages. Het tijdsbeeld geeft hij haarfijn weer; waarbij de klemtoon ligt op de mogelijke fatale gevolgen van bloedschande, vaderschapsbedrog en ontucht.

Indriðason gaat helemaal los en hij levert het bewijs dat hij nog steeds een meesterverteller is. Als lezer hang je vastgekluisterd aan zijn pen. Met zin voor humor verlicht hij het an sich brutale verhaal. Een aantal herhalingen, voor rekening van het hoofdpersonage Jón, remmen de roman soms ietwat af. Dit is de enige ondiepe kras op de parel die het boek stellig is. Verder niets dan woorden vol lof. Het uurwerk is een sublieme historische roman.