Pittige avonturenroman met bittere sociale en historische inslag

In 1884 verscheen “De avonturen van Huckleberry Finn”, geschreven door Mark Twain. Met “James” gooit Percival Everett (1956), professor Amerikaanse literatuur, het met Twains klassieke roman over een andere boeg. De nieuwe versie die aanvankelijk lijkt op een moderne hervertelling, vertrekt evenwel vanuit het oogpunt van de weggelopen slaafgemaakte Jim (James). In dit boek staat niet Huck centraal, toch is hij een van de belangrijkste personages. De roman is onder meer goed voor de National Book Award 2024 en een plek op de shortlist van de prestigieuze Booker Prize 2024.

‘Een nostalgische doodsangst bekroop me. Ik kon me niet herinneren wanneer ik voor het laatst was gekluisterd, maar mijn lichaam herkende het gevoel. Als ik ooit bereid was geweest om het op een lopen te zetten, dan nu wel.’

Jim neemt de vlucht en laat zijn vrouw en kinderen achter. De zwarte slaaf vreest dat hij zal verkocht worden en alzo definitief gescheiden geraakt van zijn gezin. Zijn pad kruist dat van Huckleberry Finn, een twaalfjarige jongen die op de loop is voor zijn agressieve vader. Op een zelfgemaakt vlot varen ze stroomafwaarts, op weg naar zelfstandigheid. Samen beleven de twee een aantal bijzondere en spannende lotgevallen. Jim noemt zichzelf James en hij realiseert zich dat hij zijn ultieme doel moet verwezenlijken: voortaan, in het bijzijn van zijn gezin, een vrij leven leiden. Helemaal bevrijd van alle slavernij; een toekomst nastreven als volwaardige mensen, net zoals de blanken uit zijn samenleving.

‘Ik moest mezelf de vraag stellen en die eerlijk beantwoorden: Hoe graag wil ik vrij zijn? En ik mocht mijn doel niet uit het oog verliezen, het bevrijden van mijn gezinnetje. Wat zou vrijheid zonder hen voor zin hebben?’

Als je “De avonturen van Huckleberry Finn” niet hebt gelezen, mis je in elk geval een aantal nuances. De auteur injecteert immers in zijn roman een aantal nieuwe en verrassende wendingen, vergeleken met het oorspronkelijke verhaal van Twain. Everett typeert Jim als een vriendelijke en vooral ontwikkelde en belezen persoon. In het openbaar gedraagt hij zich zoals het publiekelijke cliché van een slaaf luidt: dom, analfabeet en naïef. De taal is opvallend scherp, zeker in de huidige tijd, waarin het gebruik van woorden zoals ‘slaaf’ en ‘nigger’ taboe zijn. Hier en daar wat humor verzacht de hardheid van de situatie. Tegenover blanke personen gebruiken Jim en zijn lotgenoten een slaventaal. Dit versterkt bij witte mensen hun superieure en goede gevoel over zichzelf.

De apotheose is boeiend en aangrijpend. Het boek is veeleer een bittere persiflage dan een hervertelling van een oud verhaal. Lees in ieder geval het verhelderende nawoord van Peter Bergsma, de vertaler. "James" is fascinerend met een flinke dosis sentimentaliteit. Bovenal is het een pittige avonturenroman met een prominente, bittere, sociale en historische inslag.