Caleidoscopische blik op getroebleerd Europa

In zijn thuisland Tsjechië is hij bijzonder populair. Ginds wordt hij zelfs een supertalent genoemd en men beschouwt Marek Šindelka (1984) als de belangrijkste auteur van zijn generatie. In zijn stijlvol door Edgar de Bruin vertaalde roman Materiaalmoeheid vertelt de schrijver over twee jonge broers, samen op de vlucht voor de oorlog. De jongens bevinden zich in een vreemd land, ergens in Europa.

Amir is de oudste van de twee; de ander is echter wel de grote naamloze held uit het verhaal. Het uiteindelijke doel van hun vluchtroute is een stad in het noorden van Europa. Smokkelaars zijn er verantwoordelijk voor dat de jongens van elkaar gescheiden worden. Afwisselend volgt de lezer de individuele reisroute van elk van de twee protagonisten. Een bloedstollende en helse onderneming die zich afspeelt in koelwagens en goederentreinen. Hun ontsnapping gaat verder over desolate winterse landschappen en wordt afgeremd door prikkeldraad en onbereikbare bedrijfsdomeinen. Zullen de broers dit alles overleven en met elkaar verenigd worden?

Materiaalmoeheid is een tocht vol mensonwaardige omstandigheden. Een controversiële roman ook, die het huidige vluchtelingenprobleem nog maar eens extra en treffend accentueert. Ja, het materiaal – zeg maar het menselijke lichaam - wordt heel erg moe. Nadat eerder de geest, het brein al werd uitgeschakeld. Het imponerende verhaal wordt bijzonder raak beschreven door Šindelka; de lezer ervaart bijna zelf de beproevingen die de twee jongens moeten ondergaan. Kundig gaat de auteur om met zijn voornaamste karakters; heel scherp worden ze weergegeven.

“Hij werd eruit gesjord. Staan kon hij niet. Happend naar adem lag hij op met olie en diesel besmeurd beton. Hij was half gestikt, alles om hem heen tolde. Zijn hoofd bonkte, het voelde alsof zijn schedel openbarstte, een dreunende pijn, alsof een pomp in de schedelholte bezig was bloed ritmisch op te zuigen en het nergens kwijt kon.”

Het is vooral het fysieke leed, waarbij de wenkbrauwen meermaals worden opgetrokken. Hoe voelt het om langdurig gepijnigd te worden, ondergedoken in een onnatuurlijke houding onder een… motorkap van een rijdend voertuig? Al snel weet je dan dat dergelijke situaties heel wat lijfelijke en mentale problemen veroorzaken.

“Een lege vrachtwagen. Donker. Vrieskou. De vrachtwagen stopte met een schok. Er klonk een lange sis, een zucht, en het geraas van de motor stopte.”

Het afwisselende staccato ritme steekt fraai af tegen de vloeiende schrijfstijl en de mooi geconstrueerde zinnen, waarmee dit boek is geschreven is. Dialoog is eerder zeldzaam in de roman; de klemtoon ligt op het beschrijven en op de vertelling. Constant houdt stilist Šindelka de vinger aan de pols; geen sprake van eentonigheid. Ook zijn woordkeus is in geen enkel geval monotoon.

In Materiaalmoeheid krijg je een caleidoscopische blik voorgeschoteld op een getroebleerd Europa, waarin de lucratieve vluchtelingensmokkel en het bekampen ervan centraal staan.