Zo grootvader, zo kleinzoon? Niet echt. Aux armes!

Het is een hele uitdaging - romans te gaan schrijven - als je grootvader de beroemde auteur J.R.R. Tolkien (1892-1973) was. Simon Tolkien (1959) werd voor Niemandsland geïnspireerd door de oorlogservaringen van zijn opa, die zelf streed in Frankrijk aan de Somme. In een lijvig boek van ruim 650 pagina’s beschrijft hij de levensloop van zijn hoofdpersonage Adam Raine; vanaf 1900 tot en met 1919. Uiteraard speelt de Eerste Wereldoorlog een cruciale rol in het verhaal.

Adam is een tiener uit een arbeidersgezin, hij groeit op in een Londense achterbuurt. Na de dood van moeder verhuist hij met zijn vader Daniel naar een kolenmijnstadje in Yorkshire. Ginds exploderen de steeds maar oplopende spanningen tussen de mijnwerkers en de eigenaar van de mijn, Sir John Scarsdale. Een drama is onvermijdelijk, met slachtoffers. De voorbeeldige student Adam verwerft een studiebeurs voor de universiteit. Ook maakt hij kennis met de liefde. Zoals algemeen wordt verwacht, vindt de afspraak met de geschiedenis plaats. De oorlog breekt uit en Adam belandt uiteindelijk in de loopgraven aan de Franse Somme. Een oorlog die alle karakters erg zwaar zal tekenen voor de rest van hun leven. Zijn trauma’s uit zijn verleden probeert Adam van zich af te schrijven, in een manuscript, om het nadien als boek uit te geven.

Niemandsland is een historische roman die heel traag begint. Het lijkt aanvankelijk wel een vertelling van Charles Dickens, qua inhoud en stijl. De lezer volgt de jonge, eigenwijze Adam Raine en zijn omgeving op de voet. Geen twee karakters zijn gelijkaardig, ze zijn eerder complex. In een grotendeels chronologische volgorde speelt het verhaal zich af. De personages worden duidelijk voorgesteld, toch blijven ze eerder oppervlakkig. Met uitzondering dan van Adam; hem zie je evolueren van een intelligente jongen tot een volwassen man met een hoog potentieel om het ver te gaan schoppen.

Reeds op de eerste pagina stel je vast, dat deze Tolkien een krachtige verteller is. Je springt probleemloos met hem mee, terug naar het begin van twintigste eeuw. Opvallend hoe kleurrijk de tijdsgeest van toen wordt geschetst. Een greep uit het uitgebreide pakket van thema’s: het belang van echte/hechte vriendschap – de waarde van een degelijke opvoeding – de enorme verschillen tussen arm en rijk  - de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog – wraak – inhaligheid – de liefde. Dit laatste thema zorgt echter niet voor enige meerwaarde aan deze roman. Heel sterk is dan weer het gedeelte vanaf halverwege, waarin de spanning toeneemt tijdens de gevechten aan de Somme.

"Hij passeerde de met zandzakken omgeven ingang naar de ondergrondse sappe of naderingsloopgraaf die door het niemandsland liep en de verbinding vormde met de zorgvuldig aangelegde, verborgen kijkpost waar Thomas, de broer van Ernest, zijn dagen vulde met turen naar de Duitse linie..."

De titel Niemandsland verwijst vooral naar het stukje land, gelegen tussen de loopgraven van de twee fronten. Deze strook is van niemand. Ook Adam waant zichzelf in niemandsland, geestelijk voelt hij zich nergens meer thuis.

Zo grootvader, zo kleinzoon? Niet echt, dit hoeft toch niet? Aux armes!