Visionaire roman of visionaire kunst met taal?

Hij heeft een aantal indrukwekkende romans op zijn naam staan en is de trotse eigenaar van talloze prijzen voor zijn bekroonde boeken. Don DeLillo (1936) werd in 2015 onderscheiden met de National Book Foundation's Medal for Distinguished Contribution to American Letters... Een mondvol; dit is echter wel een uitermate prestigieuze oeuvreprijs in Amerika. Na meer dan tien jaar afwezigheid keert deze Amerikaan terug in boekenland met zijn nieuwste roman Nulpunt.

“Het team in Nul K was Artis aan het prepareren voor conservering door invriezing, artsen en anderen in  verschillende tenues, sommigen in beweging, anderen die monitors afspeurden of apparatuur instelden. Artis lag ergens in hun midden, onder een laken, op een tafel. Ze was alleen af en toe even zichtbaar, in stukjes, middenrif, onderbenen, nooit een duidelijk zicht op haar gezicht. Het team werkte boven en rondom haar. Ik wist niet of ik de fysieke gestalte waarmee ze in de weer waren als ‘het lijk’ moest zien.” Jeffrey neemt DeLillo’s rol van verteller over en neemt deze verantwoordelijke taak ook ernstig. Het absolute nulpunt bedraagt min 273,15 °C, met dank aan de natuurkundige Kelvin. De titel heet in de oorspronkelijke versie trouwens Zero K.

Cryonisme is een bijzondere, futuristische techniek om personen (vooral terminaal zieke mensen) in te vriezen, met de bedoeling ze later opnieuw tot leven te wekken. Intussen zal de medische wetenschap veel verder staan en die mensen een nieuw en gezond leven kunnen schenken.

Uiteraard is dergelijke techniek een erg dure zaak en alleen weggelegd voor de rijken der aarde. Ross Lockhart is een superrijke zestiger en heeft flink wat geld geïnvesteerd in de Convergentie. Dit is een onderneming ergens in Rusland, die zich specialiseert in cryogene suspensie. In eenvoudige mensentaal betekent dit: invriezen van lichamen, waarbij de identiteit van de patiënt na de dood behouden blijft. Artis is de vrouw van Ross en stiefmoeder van Jeffrey; ze is ongeneeslijk ziek. Samen nemen ze afscheid van Artis vooraleer ze wordt ingevroren, in de hoop dat ze later – als de medische wereld een aantal stappen verder staat - opnieuw gezond tot leven komt. Ross vindt zijn leven zinloos zonder zijn grote liefde, dus wil hij Artis achterna. Tijdelijk uit het leven stappen en dan binnen onbepaalde tijd herrijzen uit de dood. Zeer tegen de zin van zoon Jeffrey, die een echte levensgenieter is maar toch ook op zoek is naar zichzelf. Hij is tijdens zijn jeugd in de steek gelaten door zijn vader.

Het zou incorrect zijn te beweren dat de hoofdpersonages tot leven komen. Het is eerder het tegengestelde! Nulpunt is zware kost; tevens is er geen dragende verhaallijn. Een eng sfeertje overheerst het futuristische scenario van het eerste gedeelte. In het tweede deel van deze roman vertelt Jeffrey over zijn zoektocht naar zijn eigen persoonlijkheid en uit hij zijn twijfels. Deze verhaallijn heeft New York als setting, waarin Jeffrey’s vriendin Emma en haar geadopteerde zoon Stak - een probleemkind - worden opgevoerd. Dit gedeelte is minder gecompliceerd en leest ook vlotter.

Nulpunt is een roman over liefde, leven en dood, cryonisme. Tevens is een belangrijk deel van deze roman een opeenvolging van soms erg verwarrende fragmenten. Bevat het boek dan geen aantrekkelijke componenten? Toch wel: de tachtigjarige auteur toont zijn vindingrijkheid, durf en schittert met zijn ongeremde creativiteit met taal. Hij schreef dit keer een visionaire roman, of is het visionaire kunst met taal?

De meningen van het Hebban boekverkoperspanel zijn verdeeld. Dit boek wordt dan ook niet  beoordeeld met een unaniem HOT. Lezers die nog geen ervaring hebben met het oeuvre van DeLillo wagen zich bij voorkeur eerst aan Het punt Omega, Witte ruis of aan zijn meesterwerk Onderwereld. Nulpunt is geen eenvoudige roman, waarin de atmosfeer rond het donkere verhaal veel belangrijker is dan de plot. De twee laatste hoofdstukjes zijn waarschijnlijk zelfs overbodig. Een grimmige en vreugdeloze roman met filosofische reflecties.