Man zonder naam

“Ik was niet mensenschuw of misantropisch aangelegd, ik had gewoon geen behoefte aan meer contact. Ik vroeg me nooit af waarvoor ik mijn tijd moest gebruiken, misschien omdat ‘gebruiken’ voor mij een ongewoon en totaal verkeerd woord was om te koppelen aan de uren die alleen van mij waren. Als ik niet naar mijn werk hoefde, hoefde ik niets; en dat was rijkdom. Ik maakte er zelfs geen punt meer van dat er geen vrouw in mijn leven was.”

Hij is dan wel een eenzaat, toch tilt hij daar niet erg zwaar aan, de man waarover Portret van een man gaat. Deze roman is in de ik-vorm geschreven, het levensverhaal van een naamloze verteller. Zijn schepper is prijzenkaper en succesrijke Deense auteur Jens Christian Grøndahl (1959). Het hoofdpersonage heeft in dit boek geen naam; hij spreekt en geeft zich vol overgave over aan zelfreflectie. Het is niet de buitenwereld die hem observeert, hij kijkt naar zichzelf. Precies daarom geeft Grøndahl hem geen naam.

We volgen deze einzelgänger vanaf zijn jeugd tot na zijn zestigste verjaardag. Zijn mateloze interesse in kunst en cultuur houdt hem overeind tijdens zijn leventje als zelfgekozen banneling. Hij wordt veel meer door de vrouwen verleid, dan dat hij zelf vrouwen zou verleiden. Hij is eerder introvert en kijkt telkens verrast op wanneer een vrouw belangstelling voor hem toont. Erg ambitieus is hij niet, maar zoekt vooral voldoening in een baan als leraar. Hij blikt terug op zijn leven aan de hand van de vrouwen die een voorname rol speelden, zoals het begon met de vroege dood van zijn moeder. De brave man hunkert naar een diepere betekenis van het leven. Jaren later denkt hij opnieuw na over een aantal mislukte relaties, die hem de indruk geven dat hij zichzelf onderweg verloren heeft. Hij verliest zijn passie, de motor van zijn motivatie. Juist voor zijn zestigste verjaardag ontmoet hij in Rome een veel jongere vrouw, die hem op de juiste plaats weet te raken.

Grøndahl beschrijft in Portret van een man minutieus de emoties, gedachten, gevoelens en verlangens van zijn hoofdpersonage. Deze succesauteur hanteert een subtiele, poëtische schrijfstijl; af en toe een vleug ironie, doch steeds met een ondertoon van medelijden met zijn karakters. Je mag hem zelfs een taalvirtuoos noemen; kenners van zijn werk typeren hem als een literair raspaard. Hij schrijft geraffineerd maar krachtig, vlijmscherp wanneer het moet. Het schrijfritme is traag maar stijlvol. Vlijmscherp analyseert Jens Christian Grøndahl de hunker van zijn hoofdpersonage naar echte liefde, ook geeft hij haarscherp weer welke prijs alle betrokkenen hiervoor zullen moeten betalen.

Portret van een man is meer dan zomaar een literaire roman: de psychologische inslag en de manier waarop de kwetsbaarheid van de karakters wordt weergegeven, voorzien dit boek van een extra dimensie. Het overlijden van zijn moeder heeft de auteur in deze roman verwerkt. Deze belangrijke gebeurtenis heeft hem de betrekkelijkheid van het leven duidelijk gemaakt, zo verklaarde hij onlangs in een interview.

Liefde en haar complexiteit zijn een terugkerend thema in Grøndahls werk. De levensvragen van zijn personages geeft hij sereen weer. Zelf zei hij ooit het volgende: “De liefde is de enige stabiele kracht in een onstabiel leven.” Deze uitspraak levert voldoende stof tot nadenken, niet?