Lezen met de handrem erop

In welk land de roman Termietenheuvels in de savanne plaatsvindt, het is niet van primordiaal belang. Het is wel zeker dat dit ergens in Afrika is. Sam, Chris en Ikem zijn drie jeugdvrienden. Als volwassenen zullen ze na een staatsgreep een belangrijke rol gaan spelen binnen het nieuwe regime van hun land. Sam schopt het zelfs tot dictator en laat zich voortaan plechtig ‘Zijne Excellentie’ noemen. Chris en Ikem zijn het helemaal niet eens met het beleid van Sam en wijzigen hun strategie; ze kiezen uiteindelijk partij voor het volk. Een keihard politiek spel, een drama, waarbij de betrokkenen uiteindelijk maar één doel op het oog hebben: zelf overeind blijven.

“In de weken en maanden die volgden op mijn definitieve besluit de uitdaging aan te gaan om van deze tragische geschiedenis zo veel mogelijk scherven bijeen te vegen als ik kon vergaren, lukte het me niet er een begin mee te maken. Wat ik probeerde op te schrijven klonk bij tweede lezing verkeerd – onsamenhangend, aanmatigend of afgezaagd. Ik bleef dus maar in kringetjes ronddraaien.”

Een roman met een niet-alledaagse titel; een verhaal waarin de Nigeriaanse schrijver Chinua Achebe (1930-2013) het regime van de Afrikaanse dictatuur scherp aan de kaak stelt. Achebe is tot op heden de meest vertaalde Afrikaanse auteur. Hij won literaire prijzen, waaronder de prestigieuze Man Booker International Prize in 2007, voor zijn hele oeuvre. Hij wordt beschouwd als de vader van de Afrikaanse literatuur. Met Termietenheuvels in de savanne is deze schrijver voor het eerst sinds lange tijd weer in het Nederlands verkrijgbaar.

Dit is een roman die je bij voorkeur leest met de handrem erop. Het boek vereist je opperste concentratie; vergt meer inspanning dan dat het zorgt voor enige ontspanning. Een verhaal over een oneerlijk staatshoofd, een opstandige hoofdredacteur van een krant en een laverende bolleboos, die dan wel Commissaris van Informatie is. Verder zijn er ook nog hun vriendinnen waaronder Beatrice, die een prominente rol gaat spelen. Het boek bevat een bonte mengelmoes van intriges, schandalen, politieke kwesties en machtswellust. Dit alles neergeschreven in een typisch Afrikaans sfeerbeeld, waarbij tradities en metaforen het geheel mogen verrijken. De achtervolgingswaan van de dictator leidt zijn land de dieperik in; dit wordt heel duidelijk weergegeven. De politieke en sociale problemen van een nieuwe, onafhankelijke Afrikaanse staat komen aan bod. Vanzelfsprekend dat in dergelijke landen racisme, geweld, omkooppraktijken en fraude dagelijkse kost zijn.

Deze roman verscheen voor het eerst in het Engels in 1987 en werd onlangs opnieuw naar het Nederlands vertaald door Robert Dorsman. Ook de volgende generatie lezers moet immers worden aangeboord; dit hoort bij voorkeur in een actuele en sprankelende taal. Termietenheuvels in de savanne heeft dan wel de tand des tijds doorstaan, toch vertoont het boek de eerste tekenen van veroudering… Het proza van Chinua Achebe is dan wel prima in orde, het verhaal mist originaliteit en een psychologische uitwerking. Beschik je als lezer over achtergrondinformatie over de culturele en politieke geschiedenis van Nigeria, dan ben je sterk in het voordeel.

Een eerder donkere en ernstige roman, ondanks de satirische start.