Overdaad schaadt
Ze weten niet wat ze doen is de vierde roman van de Finse auteur Jussi Valtonen (1974). Deze psycholoog benut zijn intelligentie om aan zijn boeken een flinke portie identiteit en diepgang toe te voegen. Het is geen toeval dat hij met deze dikke pil debuteert in ons taalgebied. Als je de prestigieuze Finlandia Prize 2014 wint en tevens in je thuisland ruim 100.000 exemplaren van je roman verkoopt, dan ben je toch wel iemand in het Scandinavische schrijverslandschap.
Het verhaal begint in de jaren 1990 in Finland, bij de familie van de Amerikaanse neurowetenschapper Joe, zijn toenmalige Finse vrouw Alina en zoontje Samuel. Eindigen doet deze roman in het heden in een warm en zonovergoten Baltimore. Tussen het eerste en laatste hoofdstuk belandt de lezer in een wervelend portret van de hedendaagse wereld, op de voet gevolgd door een aantal enge visioenen over de dag van morgen.
Het keurige leventje van Joe Chayefski ondergaat een totale facelift als hij bedreigd wordt door dierenactivisten. Na een telefoongesprek met Alina, zijn ex-vrouw, vermoedt Joe dat zijn zoon Samuel, die hij jaren geleden heeft achtergelaten in Finland, mede achter deze bedreigingen zit. Hoe meer de neurowetenschapper de dialoog met de activisten aanhaalt, hoe groter het onbegrip van beide partijen wordt. Tot overmaat van ramp manipuleert een marketingbedrijf Joe’s dochters om zich te wagen aan psychoactieve middelen die moeten leiden tot het verbeteren van menselijke prestaties. Dit alles leidt tot ernstige spanningen en het uit elkaar vallen van zijn gezin. Na een ontmoeting tussen Samuel en Joe wordt al snel duidelijk dat vooral andere partijen een dominante rol spelen.
Ze weten niet wat ze doen is een intrigerende vertelling over een familie die uit elkaar valt, een verhaal over technologie, ethiek in de wetenschap; te veel thema’s om op te noemen. Je hebt in ieder geval een stevige aanloop nodig vooraleer je echt in het verhaal gaat stappen. Gelukkig maar dat het tempo bij de aanvang niet erg hoog ligt. Een briljante maar soms te gedetailleerde typering van personages en weergave van gebeurtenissen neigen naar langdradigheid. De gefragmenteerde structuur houdt in dat je constant bij de les moet blijven, zo niet, verlies je het noorden. Flashbacks, gedetailleerde typeringen van de hoofdkarakters (en hoe ze denken) verrijken dit boek. Veel lezers zullen evenwel ondervinden hoe moeilijk het is om al die informatie te absorberen. Dit lijvige boek van ruim 600 bladzijdes zou, mits een ultieme en uiterst kritische herschrijfbeurt, makkelijk kunnen worden teruggebracht tot 450 pagina’s. Hierdoor zou de essentie beter tot haar recht komen en het verhaal niet langer verzanden in oeverloze langdradigheid. Jussie Valtonen valt af en toe ietwat uit de toon.
Toch is het tijdens het lezen van deze dystopisch geladen roman niet alleen maar kommer en kwel, integendeel! De Finse auteur vertaalt het neurowetenschappelijke jargon in een voor iedereen verstaanbare taal. Hij schetst een geloofwaardig portret van de hedendaagse maatschappij en tekent bovendien een nabije, fascinerende maar vooral beangstigende wereld uit. Dit alles bekeken door de loepzuivere bril van een academisch geschoolde die leeft in een achtbaan. Deze schrijver geeft bijzonder kritisch de enorme cultuurverschillen weer tussen Amerika en Finland, alsook de macht van de sociale media en het inkrimpen van de privésfeer. Jussi Valtonen vermengt psychologie, wetenschap en menselijke relaties met elkaar en levert dan ook een boeiend verhaal af.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Guy Doms
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
