Een interessante blik op de toekomst

Stel dat er een verplichte empathietest gaat worden ingevoerd. Een test die je inlevingsvermogen of het gebrek daaraan meet, met als doel de samenleving veiliger te maken en mensen met antisociaal gedrag passende hulp te bieden. Welke invloed gaat dat hebben op de maatschappij en wat kunnen de gevolgen zijn voor de mensen die in deze maatschappij leven? Dit thema staat centraal in de debuutroman Markering van de IJslandse schrijver, dichter en filosoof Fríða Ísberg (1992). Voor deze roman ontving ze de Icelandic Women’s Literature Prize for Fiction en de Booksellers award for Fiction. De vertaling is van Kim Liebrand en Laura Molenaar.

De bevolking van IJsland staat op het punt te moeten gaan stemmen voor het wel of niet invoeren van een verplichte empathietest. Een test waarover de meningen sterk verdeeld zijn en de emoties hoog oplopen. Slaag je voor de test dan word je gemarkeerd. Haal je de test niet dan behoor je tot de niet-gemarkeerden en kun je op heel veel plekken in de maatschappij niet meer terecht. Want niet alleen mensen kunnen wel of niet gemarkeerd zijn, ook winkels, sportscholen, kantoren en woningen krijgen een label.

De schrijver laat ons kennismaken met vier personages, Vetur, Eyja, Ólafur en Tristan. Ieder personage heeft zijn eigen persoonlijke problemen nog los van het feit of ze de test al gedaan hebben of zouden willen gaan doen. Ieder heeft ook zo zijn eigen reden om voor of tegen de test te zijn. Het is wel prettig wanneer je getraumatiseerd bent door een stalker en deze stalker mag niet meer bij jou in de buurt komen omdat hij een niet-gemankeerde is. Maar hoe vervelend is het wanneer je de test niet haalt en daardoor je baan verliest of geen huis meer kunt krijgen.

Als lezer volg je de vier personages in elkaar afwisselende hoofdstukken, ieder duidelijk met een eigen toon en stem. De ogenschijnlijke losse verhaallijnen worden op kunstige wijzen met elkaar verbonden. Telkens raken ze elkaar even om dan weer zelfstandig verder te gaan. Ísberg heeft een prettige schrijfstijl, het leest vlot en door de afwisseling tussen de verschillende verhaallijnen wil je blijven doorlezen. Jammer genoeg weet ze deze spanningsboog niet goed vast te houden. Halverwege het boek zakt het verhaal wat in. Je blijft wachten op iets wat niet meer lijkt te gaan gebeuren.

Naast de belevenissen van de vier hoofdpersonages is er nog een briefwisseling tussen twee vriendinnen. Hierin komt de filosofische kant van Ïsberg naar voren. Niet het verhaal van de vriendinnen is belangrijk maar de toon van de discussie over het referendum.

‘Iedereen wijst naar elkaar, iedereen is slachtoffer, iedereen is dader. Mensen weigeren stomweg naar de andere kant te luisteren, steeds vaker zie ik verder heel intelligente mensen verklaren dat ze iedereen gaan blocken die een andere mening heeft dan zij.’

Het is deze briefwisseling die het boek wat extra’s meegeeft. Het verhaal speelt zich af in de nabije toekomst maar het thema is nu al actueel en relevant om over na te denken. Wat gebeurt er wanneer we mensen om wat voor reden dan ook gaan uitsluiten, markeren, zodat ze voor iedereen herkenbaar zijn en niet meer overal welkom zijn in onze samenleving.

Hoewel het einde van de roman wat teleurstellend is en iets te perfect om geloofwaardig te zijn, is Markering toch een roman die de moeite waard is om te lezen. Het thema, en de uitwerking daarvan, geeft een interessante blik op een mogelijke nabije toekomst.