Niets nieuws onder de zon

Robopocalyps verscheen in de VS reeds in 2011 en is pas onlangs in het Nederlands verschenen: bij Q, een imprint van uitgeverij Querido. Het boek kreeg vele lovende kritieken in de VS, van Stephen King tot Clive Cussler, en werd daar vooral gezien als een futuristische thriller in de trant van Michael Crichton.

Voor iemand als ik, die opgegroeid is met SF, is het altijd een vreemd verschijnsel als romans als Robopocalyps in het thrillergenre worden ingedeeld. Het is in feite niets meer of minder dan een “aarde na de ramp-verhaal met robots”, zoals we dat in het SF-wereldje noemen. Ongeveer twintig jaar in de toekomst weet een experimentele kunstmatige intelligentie genaamd Archos zich te bevrijden van zijn schepper. Archos maakt zich vervolgens meester van het wereldomspannende netwerk dat machines en technologie aan elkaar verbindt. Archos beheerst zo alles van transport tot communicatie – regeert, in feite, de wereld. Dan, op het moment dat bekend zal worden als UUR NUL, komt elk mechanisch apparaat in opstand en is de Robotoorlog een feit. Het boek volgt een aantal mensen die al vroeg beseften dat er iets aan de hand was en die leidend zijn in het verzet. Hun verhaal wordt verteld door Cormac Wallace, soldaat in het leger, aan de hand van gevonden documenten en beeldmateriaal.

Vanuit een SF-perspectief: niets nieuws onder de zon. Technologie die de wereld overneemt is een beproefd thema sinds de geboorte van de SF – en in zekere zin zou je nog verder terug kunnen gaan als je de Martianen in H.G. Wells’ War of the Worlds (1898) als metafoor voor de technologie beschouwt, zoals Mary Shelley’s Frankenstein (1818) dat ook was. De laatste decennia is technologie als reden voor de ondergang voor de mensheid weer langzaam in opkomst en dit onderwerp is bezig uit de SF-wereld naar de mainstream op te schuiven. Het is een sluipenderwijs proces geweest dat liep via auteurs als Stephen King naar het thrillergenre, waar het een dankbaar nieuw thuis vond. De al eerder genoemde Michael Crichton kan als een van de grootmeesters gezien worden van het subgenre dat we ook wel de “apocalyptic” of “disaster” thriller noemen. Een genre dat met de populariteit van de grote rampenfilms in Hollywood cultureel gemeengoed is geworden (van het al eerder genoemde War of the Worlds tot I, Robot met Will Smith, een verfilming van een klassieke Isaac Asimov-roman).

De stijlmiddelen van de SF bieden natuurlijk een goede mogelijkheid om onze eigen maatschappij van een afstandje te bezien en dat is zo langzamerhand ook doorgedrongen tot de literaire wereld. Houellebecq gebruikte het in Elementaire deeltjes, H.G. Ballard bouwde er een carrière mee. The Road van Cormac McCarthy was een vroege literaire mijlpaal (2006, verfilmd in 2009). Hierop aansluitend heb ik de afgelopen jaren meerdere romans zien verschijnen bij gerenommeerde uitgeverijen die zich afspelen na de ramp, tijdens de ramp, vlak voor de ramp, met of zonder zombies (World War Z) of Vampieren (De oversteek van Justin Cronin), al dan niet literair.

De auteur van Robopocalyps is een goed voorbeeld van iemand die duidelijk geen achtergrond heeft in de SF en het thrillergenre en vrolijk meerdere keren het wiel opnieuw uitvindt. Daniel H. Wilson heeft een graad in robotics en kunstmatige intelligentie en dat is goed te merken. Hij stort zich met veel enthousiasme op zijn onderwerp. En dat is uiteindelijk ook wat het boek redt.

Voor mensen die onbekend zijn met het genre en die wel van een goede, ongecompliceerde avonturenthriller houden, is dit geen slecht boek. Robopocalyps is een prettig leesbare roman, kundig geschreven en met personages waar je in kunt geloven. De structuur, met Cormac als de centrale stem die een de veelheid aan personages aan elkaar verbindt, geeft het verhaal richting en een zekere eenheid. Het leest als een soort Band of Brothers meets Terminator en is in die zin niet zozeer een thriller als wel een avonturenroman met robots. Robopocalyps is niet slecht in zijn soort en had misschien een derde ster verdiend, maar uiteindelijk brengt het niets binnen het thema wat we niet al talloze keren gezien hebben en mist zowel de nodige diepgang als oorspronkelijke ideeën om het verhaal als roman interessant te maken.