Geschiedenis schrijven met de toekomst
Feit: een klassieker. Zo, dat is gezegd en daar kun je niet omheen. In 1895 schreef Herbert George Wells geschiedenis met deze korte roman. Niet alleen een debuut voor de vele, eveneens klassieke werken die nog van zijn hand zouden komen, maar een debuut binnen het genre an sich. De Tijdmachine (The Time Machine) is dankzij zijn format en gebruik van sociale satire uitgegroeid tot een van de grondleggers van het moderne sciencefiction.
Een aantal figuren van elitaire status – medici, journalisten, psychologen, uitvinders – heeft zich verzameld in het huis van de Tijdreiziger, die hen ervan probeert te overtuigen dat tijd een vierde dimensie is waar we, net zoals met ruimte, doorheen kunnen reizen. Mits we de juiste apparatuur hebben, en de Tijdreiziger heeft dit voor elkaar gekregen: hij heeft een tijdmachine gebouwd en hiermee stuurt hij voor hun ogen een tafeltje de toekomst in. Een week later sommeert hij dezelfde groep mensen weer bij elkaar en vertelt hoe hij ditmaal zélf heen en weer heeft gereisd. Met behulp van zijn tijdmachine is hij terechtgekomen in het jaar 802,701, waar hij acht dagen heeft doorgebracht. Londen is veranderd in een ruïne slash bloementuin die bovengronds wordt bewoond door de paradijselijke, lieve, schattige maar tegelijkertijd luie en afgestompte Eloi, en ondergronds – waar het in plaats van paradijselijk eerder hels en mechanisch aandoet – door de dierachtige, blinde en wrede Morlocks. Stukje bij beetje komt de Tijdreiziger tot de ontdekking wat er in al die duizenden jaren gebeurd moet zijn wat tot deze bizarre leefwereld heeft gezorgd. Een utopia ‘gone wrong’ en natuurlijk komt de Tijdreiziger er ook niet makkelijk en zonder kleerscheuren vanaf.
Geplaatst in de fictie anno nu is het verhaal misschien wat taai om doorheen te komen. Tijdmachines? Raadselachtige nieuwe werelden? Beschrijvingen van gevechten tegen onmenselijk aandoende monsters? Meh. Seen it, done it, zou je nu denken. Maar in 1895 was dit wel degelijk taboe- en baanbrekend. Wells neemt de op dat moment nog betwijfelde Darwintheorie ter hand, combineert dat met de sociale situatie die hij op dat moment (Victoriaanse tijd in Londen) om zich heen ziet en concludeert daaruit een nachtmerrieachtige toekomst. De mensheid heeft zich geëvolueerd in verschillende ‘soorten’ ten gevolge van de verschillen tussen aristocratie en de lagere klassen. Je kunt makkelijk beargumenteren dat De Tijdmachine helemaal niet gaat over de strijd tussen de Eloi en de Morlocks ver weg in de toekomst, maar over de problemen die op dat moment speelden in Wells eigen tijd. Het is een perfect voorbeeld van hoe sciencefiction veel vaker niet gaat over technologie of vreemde werelden, maar juist een satirische blik werpt op onszelf. Het is een techniek die door veel schrijvers in veel genres wordt gebruikt; Shakespeare plaatste Hamlet in de middeleeuwen in Denemarken, maar iedereen herkende de parallellen met huidig Engeland, om maar een van de vele voorbeelden te geven. Het is een manier van reflecteren op je eigen situatie en sciencefiction, bij uitstek, is daar een fantastisch decor voor.
Maar tegelijkertijd doet Wells ook iets heel anders. Hij zoomt namelijk ook zover uit dat de mensheid juist klein en onbeduidend wordt. Na zijn avontuur in 802,701 reist de Tijdreiziger namelijk nog 30 miljoen jaar verder, totdat hij de zon ziet uitdoven. De mensheid is dan allang uitgestorven en we zien onszelf als een millimetertje op de liniaal der tijd. Heel klein, haast onbelangrijk in de grootheid van alles. Deep time, om het concept mooi te formuleren. Dat is iets wat ons nu nog altijd oncomfortabel maakt: het idee dat wij ‘terminaal’ zijn, eindig, op een bepaald punt kunnen uitsterven terwijl de wereld om ons heen doordraait.
De Tijdmachine heeft als inspiratie gediend voor een groot aantal spin-offs en vervolgverhalen, waarvan er eentje (Stephen Baxter’s The Time Ships) door de Wells-familie is gemachtigd als officiële sequel. De roman is ook een aantal keer verfilmd, maar, nog belangrijker, het idee van een machine om mee door de tijd te reizen, utopia’s die onbekend en tegelijkertijd begrijpelijk zijn, en het avontuur dat je kunt beleven in een tijd die niet de jouwe is, zijn concepten die de afgelopen eeuw gretig zijn overgenomen door anderen. En nu zijn ze niet meer weg te denken uit het sciencefiction-landschap.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Iris Spanbroek
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
