'Het Behouden Huis' door Willem Frederik Hermans

Oost-Europa, 1944. Hier bevindt zich onze hoofdpersonage, een anonieme Nederlandse partizaan samen met een groep soldaten uit verschillende landen. In het verhaal komen ze een verlaten huis tegen en zoeken daar bescherming tijdens een pauze in de oorlog. Deze grootse residentie lijkt bijna onaangetast door de oorlog, en de partizaan neemt de rol van eigenaar op zich, kleedt zich in kleren die hij in de kleerkast vindt en smult van het eten dat in de keuken is achtergebleven. Het duurt niet lang of het conflict hervat. Duitse troepen heroveren de stad en kloppen op de deur. Ze nemen de hoofdrolspeler uit de eerste persoon als eigenaar en dwingen hem om de soldaten onderdak te bieden. De Nederlandse partizaan lijkt goed bezig te zijn tot hij op een dag wordt aangesproken door een man die de eigenaar van het huis blijkt te zijn. Ook de vrouw van de man verschijnt. Doodsbang om als bedrieger te worden ontmaskerd, doodt de partizaan hen beiden. Wanneer de Duitsers opnieuw de controle over de stad verliezen, gaan de zegevierende partizanen tekeer en plunderen ze het huis, waarbij ze schilderijen aan stukken snijden en pissen in vazen. De Duitse kolonel is opgehangen met pianosnaar. Terwijl de partizanen het verwoeste huis achter zich laten, gooit de verteller die zijn vermomming heeft verlaten en weer is opgegaan in de groep een handgranaat de gang in, waarmee hij de verwoesting voltooit. Zo eindigt het verhaal van een huis dat ooit onaangetast was gebleven door oorlog. Het was alsof het de hele tijd een toneelstuk opvoerde en zich nu pas liet zien zoals het in werkelijkheid altijd was geweest: een holle, tochtig grot. Ik ben oprecht gefascineerd door de manier waarop Hermans dit verlaten huis een eigen leven geeft en beschaving tegenover bruut geweld, waarheid tegenover leugens en orde tegenover chaos plaatst. Persoonlijk ben ik niet dol op dit soort boeken, maar door de decennia heen heeft dit boek niet zijn duistere en verontrustende kracht verloren.