Aftakeling en vervreemding op grote hoogte
Dit boek uit 1975 neemt ons mee in de fictieve situatie van een wolkenkrabber van 40 etages. De tweeduizend bewoners zijn een vrij homogeen gezelschap van gefortuneerde beroepsbeoefenaars (artsen, advocaten, belastingadviseurs, wetenschappers) aangevuld met een kleinere groep piloten, filmtechnici en stewardessen die met z’n drieën een appartement delen. Helemaal bovenin, in het penthouse op de 40ste verdieping, woont de architect. Het flatgebouw is het eerste van een serie van vijf en bevat alles wat de luxe mens nodig heeft: winkels, twee zwembaden, een school, een bank, schoonheidssalons en een restaurant. Kortom: het is een ideale micro-samenleving om volledig uit de hand te laten lopen.
Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van drie verschillende bewoners: dokter Laing, wonend op de vijfentwintigste verdieping, Anthony Royal, de architect op de veertigste verdieping, en Richard Wilder, documentairemaker, op de tweede verdieping.
De openingszin vat het hele verhaal samen:
Later, toen hij op zijn balkon van de hond zat te eten, dacht dokter Robert Laing na over de uitzonderlijke gebeurtenissen die in de afgelopen drie maanden in dit gigantische appartementencomplex hadden plaatsgevonden. Nu alles weer normaal was, verbaasde hij zich erover dat er geen duidelijk begin was geweest – er was geen tijdstip aan te wijzen wanneer het leven een merkbaar sinistere wending had genomen.
In enkele maanden tijd ontspoort de hele samenleving compleet. Vanaf een onbestemd moment nemen de bewoners van de verschillende etages het tegen elkaar op in een soort guerrilla-oorlog. Het begint vrij onschuldig met het over de reling kieperen van afval en drank, dan wordt er een dode hond in het zwembad gevonden en zijn er klachten over drukke kinderen, daarna gaat het compleet ‘los’. Er ontstaat een driedeling in de flat tussen de onderste, middelste en hoogste verdiepingen, trappenhuizen worden gebarricadeerd en liften gesaboteerd, groepen van buren gaan op stroop- en verkrachtingstocht, afval en lijken stapelen zich op. Iedereen vecht voor zijn eigen hachje zonder dat daar ook maar enige aanleiding voor is. Het is volledige onttakeling. Als je hoopt op een goede afloop: vergeet het maar gerust.
Wat dit verhaal taai leesvoer maakt, is dat er geen aanleiding is en geen hoop lijkt te zijn. De lezer staat erbij en kijkt ernaar en krabt achter zijn oor. Waarom? Wat is de aanleiding? En waarom denken de personages dat dit normaal is? Alle personages lijken aanvankelijk volstrekt redelijke mensen met een gezonde dosis fatsoen. De personages hebben geen enkel motief om compleet te ontsporen, en toch gebeurt het.
Het hele verhaal geeft een bijzonder droevige kijk op de mensheid: individuen streven naar hun eigen walgelijke invulling van genot, zonder zich daarbij ook maar iets aan te trekken van de samenleving als geheel. Dat maakt dit verhaal tot een apocalyptische roman zonder backstory. Door het geweld zou het boek te categoriseren zijn onder horror, maar het geweld is nergens bloedstollend of meeslepend beschreven. Het is de afstandelijkheid die het grimmig maakt. De rol die vrouwen spelen maakt het nog taaier: fragiele menspersoontjes die gemanipuleerd kunnen worden, en moeder, hoer of madonna zijn voor de mannelijke karakters.
Het is mogelijk om het boek te zien als een waarschuwing tegen de individualisering van de samenleving, of om parallellen te trekken met de Britse samenleving zoals hij in de jaren ‘70 was, of om te bedenken dat Ballard de lezer na wil laten denken over de gevolgen van het jezelf terugtrekken in je eigen wereldje. Het resultaat is in elk geval een enorm oncomfortabel boek dat je achterlaat met een vieze smaak in je mond en een hoop denkwerk.
Feitjes: het boek is in 2016 onder dezelfde titel verfilmd door Ben Wheatley. Het inspireerde in 1987 een serie van 4 afleveringen van Doctor Who onder de titel “Paradise Towers”.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Heidi van der Vloet
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
