Aftakeling en vervreemding op grote hoogte
Dit boek uit 1975 neemt ons mee in de fictieve situatie van een wolkenkrabber van 40 etages. De tweeduizend bewoners zijn een vrij homogeen gezelschap van gefortuneerde beroepsbeoefenaars (artsen, advocaten, belastingadviseurs, wetenschappers) aangevuld met een kleinere groep piloten, filmtechnici en stewardessen die met z’n drieën een appartement delen. Helemaal bovenin, in het penthouse op de 40ste verdieping, woont de architect. Het flatgebouw is het eerste van een serie van vijf en bevat alles wat de luxe mens nodig heeft: winkels, twee zwembaden, een school, een bank, schoonheidssalons en een restaurant. Kortom: het is een ideale micro-samenleving om volledig uit de hand te laten lopen.
Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van drie verschillende bewoners: dokter Laing, wonend op de vijfentwintigste verdieping, Anthony Royal, de architect op de veertigste verdieping, en Richard Wilder, documentairemaker, op de tweede verdieping.
De openingszin vat het hele verhaal samen:
Later, toen hij op zijn balkon van de hond zat te eten, dacht dokter Robert Laing na over de uitzonderlijke gebeurtenissen die in de afgelopen drie maanden in dit gigantische appartementencomplex hadden plaatsgevonden. Nu alles weer normaal was, verbaasde hij zich erover dat er geen duidelijk begin was geweest – er was geen tijdstip aan te wijzen wanneer het leven een merkbaar sinistere wending had genomen.
In enkele maanden tijd ontspoort de hele samenleving compleet. Vanaf een onbestemd moment nemen de bewoners van de verschillende etages het tegen elkaar op in een soort guerrilla-oorlog. Het begint vrij onschuldig met het over de reling kieperen van afval en drank, dan wordt er een dode hond in het zwembad gevonden en zijn er klachten over drukke kinderen, daarna gaat het compleet ‘los’. Er ontstaat een driedeling in de flat tussen de onderste, middelste en hoogste verdiepingen, trappenhuizen worden gebarricadeerd en liften gesaboteerd, groepen van buren gaan op stroop- en verkrachtingstocht, afval en lijken stapelen zich op. Iedereen vecht voor zijn eigen hachje zonder dat daar ook maar enige aanleiding voor is. Het is volledige onttakeling. Als je hoopt op een goede afloop: vergeet het maar gerust.
Wat dit verhaal taai leesvoer maakt, is dat er geen aanleiding is en geen hoop lijkt te zijn. De lezer staat erbij en kijkt ernaar en krabt achter zijn oor. Waarom? Wat is de aanleiding? En waarom denken de personages dat dit normaal is? Alle personages lijken aanvankelijk volstrekt redelijke mensen met een gezonde dosis fatsoen. De personages hebben geen enkel motief om compleet te ontsporen, en toch gebeurt het.
Het hele verhaal geeft een bijzonder droevige kijk op de mensheid: individuen streven naar hun eigen walgelijke invulling van genot, zonder zich daarbij ook maar iets aan te trekken van de samenleving als geheel. Dat maakt dit verhaal tot een apocalyptische roman zonder backstory. Door het geweld zou het boek te categoriseren zijn onder horror, maar het geweld is nergens bloedstollend of meeslepend beschreven. Het is de afstandelijkheid die het grimmig maakt. De rol die vrouwen spelen maakt het nog taaier: fragiele menspersoontjes die gemanipuleerd kunnen worden, en moeder, hoer of madonna zijn voor de mannelijke karakters.
Het is mogelijk om het boek te zien als een waarschuwing tegen de individualisering van de samenleving, of om parallellen te trekken met de Britse samenleving zoals hij in de jaren ‘70 was, of om te bedenken dat Ballard de lezer na wil laten denken over de gevolgen van het jezelf terugtrekken in je eigen wereldje. Het resultaat is in elk geval een enorm oncomfortabel boek dat je achterlaat met een vieze smaak in je mond en een hoop denkwerk.
Feitjes: het boek is in 2016 onder dezelfde titel verfilmd door Ben Wheatley. Het inspireerde in 1987 een serie van 4 afleveringen van Doctor Who onder de titel “Paradise Towers”.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Heidi van der Vloet
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
