Gelukkiger samen dan alleen

Hoe is het mogelijk dat we de werkelijkheid soms als ondraaglijk ervaren en ons ervoor afsluiten, terwijl we datzelfde drama als fictie op papier verslinden? ‘Het stemt tot nadenken over wie we zijn. Over de maat van onze goedheid. Over de macht van het geschreven woord. Van de fictie.’ Daarover gaat het in En het wonder ben jij, het vijfde boek van Eva Posthuma de Boer (1971), een roman die gebaseerd is op het leven van de jong overleden kunstenaar Aad Donker. Het motto van het boek is ontleend aan een andere jong overleden kunstenaar, Kurt Cobain, en luidt als volgt: Thank you for the tragedy, I need it for my art.

In En het wonder ben jij worden twee verhalen verteld, dat van studente Tosca Maes en dat van kunstschilder Morrison Lauwers, die als bijnaam Lok heeft. Tosca ziet Lok een keer uit de verte staan wanneer ze voor een bijbaantje aan het werk is. Oogcontact is er niet eens, maar ze is direct enorm geïntrigeerd door zijn verschijning ("het leek of je licht gaf"), maar het lukt haar niet om in de weken na deze liefde op het eerste gezicht-ervaring met hem in contact te komen. Als lezer weten wij hoe dat komt; wij volgen Lok naar New York, waar hij samen met vier andere Nederlandse kunstenaars waaronder zijn broer Michaël dankzij een gehonoreerde subsidieaanvraag in het hippe kunstenaarsleven van The Big Apple terechtkomt, een wereld die bol staat van seks, drugs en rock ‘n roll. Op Lok heeft deze wereld niet zo’n enorme aantrekkingskracht, hij gedijt vooral goed wanneer hij mensen om hem heen heeft.

“Wat er ook gebeurt, we blijven erop ingesteld dat we iemand nodig hebben. En dat hebben we ook, we zijn gelukkiger samen dan alleen.”

Hij is gaan stotteren toen zijn vader het gezin verliet toen Lok nog klein was. Zonder gezelschap raakt Lok snel afgeleid van zijn werk. In het gezelschap van zijn broer voelt hij zich uitstekend op zijn gemak en werkt hij geïnspireerd aan zijn schilderijen en dat geldt ook wanneer hij bij Nora is, de dochter van een schatrijke kunsthandelaar, op wie hij halsoverkop verliefd wordt. Wanneer aan die onstuimige relatie plotsklaps een einde komt, verliest Lok de grond onder zijn voeten en reist hij ontgoocheld terug naar Nederland. Hij is alleen en dus ongelukkig. Ondertussen heeft Tosca tevergeefs geprobeerd om haar fascinatie voor Lok te bedwingen. Tijdens haar zoektocht heeft ze ontdekt dat ze Lok niet kan vergeten door een relatie met een ander aan te gaan en heeft ze de motivatie gevonden om haar studie voort te zetten.

En het wonder ben jij is een ingenieus gecomponeerde roman die een wat weemoedige sfeer heeft en mooie parallellen tussen de twee verhaallijnen. Het klotsende waterbed van Tosca dat op een gegeven moment lek raakt doet denken aan de rollende golven rond Terschelling, waar Lok na het New Yorkse avontuur belandt en in beide verhaallijnen staat de zoektocht naar het antwoord op de vraag ‘waar bleef je als je verdween?’ centraal, zowel Lok als Tosca krijgen een relatie met iemand die hen niet gelukkig zal maken en zo zijn er nog wel tientallen voorbeelden te bedenken die de specie vormen tussen de hoofdstukken en ervoor zorgen dat je het boek niet wilt wegleggen, omdat je wilt weten hoe het met de verschillende personages verder gaat. Posthuma de Boer weeft een geweldig nieuw kunstwerk van werkelijkheid en fictie, waarbij beide verhaallijnen uiteindelijk in de epiloog samenkomen, maar op een andere manier dan je aanvankelijk verwacht, zelfs wanneer je het motto en het personage waarop de roman gebaseerd is in je achterhoofd hebt. Zo wordt een tragedie kunst.

Van 12 juni tot en met 12 augustus 2018 wijdt Museum Jan van der Togt een tentoonstelling aan het werk van Aad Donker, naar aanleiding van het verschijnen van dit boek.