Een onstuitbare gedachtestroom
De Portugese schrijver António Lobo Antunes heeft het zichzelf niet bepaald gemakkelijk gemaakt met de keuze voor zijn hoofdpersonage in zijn roman Voor wie in het donker op mij wacht. Celeste is achter in de zeventig, heeft een veelbewogen leven achter de rug met een carrière als actrice en is na twee huwelijken als weduwe achtergebleven, maar lijdt aan alzheimer. Lobo Antunes is behalve schrijver ook psychiater en dat hij zich kan inleven in de menselijke psyche blijkt uit de manier waarop hij woorden geeft aan de wereld van Celeste, die niet veel meer spreekt, maar wier gedachtestroom onstuitbaar voortgaat:
“… ik schaam me om het te zeggen maar ’s nachts krijg ik een luier om en wordt de matras beschermd door een zeiltje waarop ik uitglijd, ik had graag kip voor het avondeten gevraagd aan de dame op leeftijd, maar ik kon niet op het woord komen, dat wil zeggen, ik dacht kip maar kon het niet zeggen, de afstand tussen mijn hoofd en mijn stem is zo groot, ik zou onderweg alles kwijtraken, de neef van mijn man tegen de dame op leeftijd ‘Gelukkig hoeft mijn oom dit allemaal niet meer mee te maken’ en ik zonder de woorden te vinden verontwaardigd ‘Hoezo niet meer meemaken het gaat prima met mij’…
Namen hebben ze niet, ‘de neef van mijn man’ en ‘de dame op leeftijd’. Samen met de huisarts hebben ze hun rol in de verzorging van Celeste, die krampachtig probeert haar herinneringen aan haar jeugd in de Algarve, aan haar ouders, haar overleden echtgenoten en aan gebeurtenissen tijdens haar jaren bij het toneel vast te houden. Al die verhaallijnen lopen min of meer door elkaar heen. Omdat het boek uitsluitend vanuit het perspectief van Celeste wordt verteld, wordt een aantal zaken geleidelijk aan duidelijker. Ten eerste blijkt dat ‘de neef van mijn man’ onder de verantwoordelijkheid van de zorg voor zijn dementerende tante probeert uit te komen door met de arts regelmatig te spreken over een mogelijke opnamen in een tehuis en door tegen ‘de dame op leeftijd’ te zeggen dat zij moet gaan uitkijken naar een andere baan. Ten tweede blijkt de gezondheid van Celeste langzaam te verslechteren; ze gaat steeds minder spreken en de herinneringen die ze nog heeft combineert ze in haar gedachten tot gebeurtenissen waarvan je als lezer op een gegeven moment alleen nog maar kunt concluderen dat die niet plaatsgevonden kunnen hebben. De onvermijdelijkheid van het lot van Celeste is eigenlijk vanaf de proloog van het verhaal al duidelijk.
António Lobo Antunes neemt er niettemin enerzijds de tijd voor om het verhaal neer te zetten; de roman is tamelijk omvangrijk. Het is anderzijds niet eenvoudig voor de lezer om de stroom van woorden en zinnen te volgen, omdat er vrijwel geen interpunctie in voorkomt en omdat de verhaallijn behoorlijk incoherent is. Dat maakt het lezen van Voor wie in het donker op mij wacht soms tot een wat vermoeiende exercitie, een constatering waarvoor je je als lezer direct ook schaamt, omdat je je tegelijkertijd realiseert dat Lobo Antunes wel eens heel dicht bij de waarheid zou kunnen zitten wanneer hij woorden probeert te geven aan de gedachtewereld van iemand die lijdt aan dementie. Die verdienste valt dus desalniettemin zeer zeker te prijzen en dat geldt ook voor die van vertaler Harrie Lemmens.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Helena van D
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
