Levenslang voor iedereen

Jaap Robben (1984) is bij literatuurliefhebbers in één klap bekend geworden vanwege zijn met diverse prijzen bekroonde debuut Birk, dat inmiddels al in verschillende talen is vertaald. Hij schrijft ook poëzie, verhalen en prentenboeken voor kinderen en is theatermaker.

In Zomervacht maken we kennis met de dertienjarige Brian, die met zijn vader in een caravan op een obscuur landje woont, waar ook Bruine Henri en Jean wonen. Brian, die door zijn vader Maurice meestal ‘Brai’ wordt genoemd, heeft vrijwel geen contact met zijn moeder, die - zonder dat Brian het wist - is hertrouwd en op huwelijksreis blijkt te zijn. Na de scheiding van zijn vader heeft moeder zich ontfermd over de lichamelijk en verstandelijk beperkte broer van Brian, Lucien, die "in een bed op een half uur rijden van onze caravan woont." Robben beschrijft de instelling waar Lucien verblijft zeer beeldend: "Met de geur van het buitenzwembad worden hier de vloeren gedweild." En: "Langs de rand van de toiletpot kwijlt een groen wc-blokje."

Omdat er verbouwd moet worden in de instelling waar Lucien verblijft, krijgt vader Maurice het verzoek om zijn zestienjarige zoon tijdelijk weer in huis te nemen. Aanvankelijk houdt hij de boot af, omdat hij ook al voor Brian en twee honden moet zorgen, moet ‘werken’ en klein behuisd is, maar zodra hij hoort dat de vergoeding voor de opvang van zijn gehandicapte zoon iets meer dan tweehonderdachtendertig euro per week zal bedragen, draait hij om als een blad aan een boom. Brian heeft toch zomervakantie; het leeuwendeel van de zorg zal op hem gaan neerkomen.

Brian heeft in Zomervacht zonder meer de sympathie van de lezer. Alhoewel hij het net als zijn vader vrij normaal lijkt te vinden om bijvoorbeeld een buitensporig hoge huur te vragen aan de wanhopige Emile, die bij hen op het landje komt wonen nadat hij door zijn vriendin met aquarium en al het huis uit is gezet, overheerst toch vooral het beeld van Brian die bijzonder liefdevol omgaat met zijn broer en lichamelijk contact met hem niet schuwt. Ook het steeds meer grensoverschrijdende contact van Brian met Selma, die in dezelfde instelling verblijft als Lucien, is in de context van het verhaal begrijpelijk. Brian is anders, Robben maakt dat alleen al duidelijk door hem als enige tussen een overvloed aan Franse namen een Engelse naam te geven. Het thema gespletenheid wordt duidelijk tussen de gezinsleden onderling, maar ook door de wankele balans tussen egoïsme en liefde voor de ander en in de meest letterlijke zin van het woord door het gespleten oorlelletje van Brian, waarvan pas later in het boek de oorzaak wordt onthuld.

Uiteraard blijkt het moeilijker dan gedacht om voor Lucien te zorgen. Alleen al het op de juiste wijze en in de juiste hoeveelheden toedienen van de noodzakelijke medicatie blijkt een probleem, dat in ieder geval voor één van de honden van Maurice en Brian niet goed zal uitpakken. Brian ontdekt al snel dat hij zijn broer onvoldoende kan beschermen ondanks de ‘vacht’ die hij om hem heen creëert en ook de andere mannen op het landje laten steeds duidelijker merken dat ze zich grote zorgen maken over hoe het er in dit bijzondere ‘gezin’ aan toe gaat.

Robben, die Zomervacht opdroeg aan zijn eigen zoon, schreef een boek waarin de relatie tussen een vader en een zoon centraal staat en waarin ouders kiezen voor het ene kind, ten koste van het andere. Het verhaal wordt vooral schrijnend, wanneer Lucien ingezet wordt voor praktijken die het daglicht niet kunnen verdragen.

“’Jongens als jouw broer zijn onstrafbaar. Die hebben bij hun geboorte al levenslang gekregen, daar kan niks meer bovenop.’”

Dat het alleen maar slecht kan gaan aflopen voor Brian, Lucien en Maurice is onvermijdelijk en daarom wat voorspelbaar, maar met Zomervacht laat Robben zien dat hij wederom de lezer van de eerste tot de laatste bladzijde weet te boeien.