Bevreemdend boek over een dystopisch Nederland
Een omslag van bruin gerecycled papier met schreeuwerige grote zwarte letters, rode bladzijden tussen de hoofdstukken, doorgestreepte of zelfs met zwart weggelakte stukken tekst, stukken in rood gedrukte tekst, symbooltjes van een schaar…
De eerste indruk die KliFi, woede in de republiek Nederland maakt, de nieuwste roman van Adriaan van Dis (1946), is op zijn minst opmerkelijk te noemen. De schrijver die een indrukwekkend oeuvre op zijn naam heeft staan, bekroond werd met vele literaire prijzen, bekend is van zijn reisverhalen en Indische romans, lijkt een nieuw genre omarmd te hebben. In zijn vorige roman In het buitengebied (2017) voerde Van Dis al een robot met menselijke eigenschappen ten tonele, in KliFi (een afkorting voor klimaatfictie) beschrijft hij een dystopisch Nederland.
De situatie is als volgt: Nederland is een republiek geworden, De Oranjes zijn overhaast vertrokken. Volgens de president, wiens woorden te herkennen zijn aan in rode hoofdletters afgedrukte tekst:
'DE KONINKLIJKE FAMILIE [HEEFT ZICH] VERVREEMD VAN DE AUTHENTIEKE NEDERLANDER. VOORAL HUN BETROKKENHEID BIJ ILLEGALEN EN HET GEZWIJMEL OVER VERBINDING VOEDDEN EEN BREED MAATSCHAPPELIJK ONGENOEGEN.'
De president heeft ervoor gezorgd dat Nederland in veel opzichten veranderd is. Ook het geestelijk klimaat is in gevaar; er bestaat een nieuwe orde die 'gezond, vaderlands en krachtig' is, maar waar geen fatsoenlijk schrijver iets mee te maken wil hebben. Om toch uitgegeven te kunnen worden censureren schrijvers hun eigen werk.
Hoofdpersoon Jákob Hemmelbahn is zoon van Hongaarse vluchtelingen. Hij is bijna vijftig jaar bibliothecaris geweest. Nadat Nederland geteisterd is door een desastreuze orkaan die gevolgd werd door een overstroming, besluit hij een boek te schrijven over wat er echt gebeurd is. De president praat over 'KLIMAATHYSTERIE' en bagatelliseert de gebeurtenissen. In zijn huis op een terp biedt Jákob toevlucht aan een bont gezelschap ontheemden en besluit om eindelijk, op zijn vierentachtigste te gaan debuteren.
Hij schrijft een verhaal over ontkenning, woede en opstand. Hij twijfelt alleen regelmatig over de toon van zijn werk; in hoeverre moet hij de president paaien met het risico zijn eigen glazen als schrijver in te gooien? Jákob constateert dat niemand in Nederland nog durft te experimenteren. De tweestrijd waarin hij als schrijver verkeert, wordt zichtbaar gemaakt door een wezen met de naam Poema, die Jákob ertoe wil verleiden zijn eigen tekst te censureren, maar daar zwicht Jákob niet voor:
'"Blijf met je klauwen van mijn proza af" – hij zei het luid, schreeuwde het voor het open raam. […] Poema rilde, maar ging er niet vandoor. Hij bleef een luisterend oor, een lezend oog, een wezen dat Jákobs tikkende hand bewoog. Maar ook een gespreksgenoot en kwaadaardige vriend die zijn eenzaamheid verjoeg.'
Jákob beschrijft de bonte stoet van door het noodweer opgejaagde vluchtelingen die bij hem op zijn terp onderdak vinden. Het zijn mensen die in de ogen van de president geen bestaansrecht zouden hebben in de Republiek. Dat Jákob op een gegeven moment zijn rechterwijsvinger heeft verwond is een grappig detail; het zou naar een waarschuwend en belerend opgeheven vinger kunnen verwijzen, maar Van Dis meldt ook dat Jákob 'koos voor de zeurende pijn om al schrijvend dichter bij de wanhoop te komen.'
Of een beginnend schrijver had kunnen debuteren met een roman als KliFi is maar zeer de vraag; het oeuvre van Van Dis vormt toch de kurk waarop dit boek kan drijven. Het is enerzijds als vanouds wel genieten van de stijl, de personages en de subtiele verwijzingen waar de schrijver terecht om geprezen wordt. Ondanks de uitgebreide literatuurlijst achter in het boek blijft het anderzijds helaas toch wat twijfelachtig wat Van Dis precies beoogt met zijn overwegend boze boek. De bevreemding van de eerste indruk blijkt hardnekkig aanwezig, zowel tijdens als na het lezen en laat de lezer achter met een wat onvoldaan gevoel.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Helena van D
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
