Ode aan Shakespeare

Tracy Chevalier (1962) is geboren en getogen in de Verenigde Staten, maar woont sinds dertig jaar in Engeland. Ze is vooral bekend vanwege haar bestseller Meisje met de parel en schrijft hoofdzakelijk historische romans. Met Nieuwe jongen, naar het Nederlands vertaald door Mariella Duindam, maakt ze een literair uitstapje; ze laat zich daarbij inspireren door Shakespeare; op de titelpagina kunnen we lezen 'Othello opnieuw verteld'.

Kennis van het verhaal van Othello is overigens niet nodig om van dit boek te kunnen genieten, maar het geeft er wel een extra dimensie aan. De opbouw van het boek is bijvoorbeeld die van een klassiek drama: in vijf bedrijven, vijf delen, genummerd met Romeinse cijfers, beschrijft Chevalier een schooldag van de hoogste klas van de basisschool in een buitenwijk van Washington in de jaren zeventig. De binnenzijde van de omslag van het boek, aardbeien op een zwarte ondergrond, verwijzen onder meer naar een etui, dat een belangrijke rol in dit boek speelt.

De elfjarige Osei (die meestal O wordt genoemd), zoon van een Ghanese diplomaat, gaat voor de vierde keer in zes jaar tijd naar een andere school, vanwege het werk van zijn vader. Op zijn nieuwe school wordt hij op verzoek van klassendocent meneer Brabant door klasgenoot Dee Benedetti wegwijs gemaakt in zijn nieuwe klas. Gedurende één hele schooldag (de delen heten Voor schooltijd, Speelkwartier, Lunch, Middagpauze en Na schooltijd) volgen we O en Dee en maken we ook kennis met de doortrapte Ian en ‘vriendin' Mimi. De korte vertelde tijd maakt het boek bijzonder compact en geladen. Chevalier maakt daarnaast gebruik van een alwetende verteller; daardoor ontdek je als lezer wat er omgaat in de hoofden van de elfjarige hoofdpersonen. In het geval van O is dat af en toe best schrijnend. Hij is de enige zwarte jongen op een blanke school, hij komt op een nieuwe school en hij voelt zich onzeker.

“Op zijn school in Rome had Osei bij het voetballen vaak gekeept; de andere jongens kwamen liever niet in aanraking met een zwarte huid en dat kon grotendeels worden vermeden als hij in het doel stond.”

Tussen O en Dee bloeit al snel een prille, maar ook heel zuivere liefde op, tot grote ontsteltenis van hun medeleerlingen. Pestkop Ian ziet O vanaf het allereerste moment dat hij hem ziet als een bedreiging. Op slinkse wijze spant hij diverse leerlingen voor zijn karretje en het lijkt hem te lukken om twijfel te zaaien bij zowel O als bij Dee over de ander. Wraak, jaloezie, bedrog, leugens, racisme en identiteit zijn thema’s die de lijm vormen voor deze vlot vertelde roman, die, evenals Shakespeare’s Othello, een dramatische climax kent. Mooi detail is ook, dat de namen van de personages van Shakespeare herkenbaar zijn in het verhaal, evenals de karakters van de verschillende personen, het verloop van het oorspronkelijke verhaal en zelfs belangrijke voorwerpen, zonder dat het storend wordt.

Chevalier heeft met Nieuwe jongen aangetoond dat de thematiek van Shakespeare nog steeds actueel is. De enorme vaart waarin dit boek geschreven is, past bij het leven van de basisschoolleerlingen; vriendschappen ontluiken en worden dezelfde dag verbroken, vooroordelen komen voor bij zowel leraren als leerlingen en worden niet onderkend. Minpuntje aan het boek is, dat Chevalier soms woorden en gedachten aan de kinderen geeft, die niet lijken te passen bij hun leeftijd. Wanneer Dee bijvoorbeeld bij de schoolverpleegkundige in de wachtruimte zit vanwege een val op het schoolplein, verzucht haar vriendin Mimi in gedachten:

“Wat wisten volwassenen de wereld toch altijd af te schilderen als een angstaanjagend oord. Heel even wenste ze dat haar moeder hier bij hen zat en de last van de bezorgdheid van haar kon overnemen.”

Maar deze kleine ‘slips of the pen’ zijn Chevalier van harte vergeven. Nieuwe jongen is een zeer onderhoudend boek over universele gevoelens van vriendschap en ergens bij willen horen, in een wereld waarin kinderen blijkbaar even meedogenloos kunnen zijn als volwassenen.