Interessante biografie in een breed maatschappelijk kader

Het eerste dat opvalt als je begint met lezen in Cissy van Marxveldt, Een biografie is dat Monica Soeting (1955) het leven van Cissy van Marxveldt  (1889 - 1948) in een zeer breed kader heeft geplaatst. Ze schenkt heel veel aandacht aan het leven in het algemeen, het sociale milieu en de tijdsgeest van eind 19e, begin 20e eeuw. Natuurlijk is de rode draad het leven van Van Marxveldt en haar werk, maar juist door het in dit kader te plaatsen wordt het zeer interessant. Ook voor mensen die onbekend zijn met de boeken van Van Marxveldt.

In het begin van de 20e eeuw werd een vrouwelijke auteur totaal niet serieus genomen. Dat gold trouwens niet specifiek voor Van Marxveldt maar dit was de algemene teneur. Het schrijven werd gezien als hobby omdat de hoofdtaak van een vrouw de zorg voor echtgenoot en gezin was. Dit werd ook in stand gehouden door Van Marxveldt zelf die in interviews, net als het merendeel van andere vrouwelijke auteurs in die tijd, haar schrijven altijd als aardigheidje voor tussendoor benadrukte. Van Marxveldt wees haar echtgenoot altijd aan als de stimulator van haar schrijven, die welwillend de ‘hobby’ van zijn echtgenote toestond en aanmoedigde. Hierdoor vertoonde zij naar buiten toe het gewenste sociale gedrag. Dat zij met haar boeken meer geld verdiende dan haar echtgenoot en hierdoor hoofdverdiener in het gezin was werd niet aan de grote klok gehangen.

De manier waarop tegen vrouwelijke auteurs werd aangekeken, heeft Van Marxveldt dan ook nooit de literaire erkenning opgeleverd die mannelijke auteurs wel ten deel viel. Een (anonieme) recensent was bijvoorbeeld van mening dat Van Marxveldt zeker talent had getuige deze quote: “… een talent dat doet denken aan de bijzondere kunst van den Vlaamsen schrijver Willem Elschot”. Maar over het algemeen werd haar werk en dat van haar vrouwelijke collega’s, zoals door bijvoorbeeld de schrijver Anthonie Donker, beschreven, “…als een nieuw fenomeen dat niets aan de kwaliteit van de Nederlandse literatuur toevoegde”. Van Marxveldts werk werd beoordeeld als luchtige ‘bakvis’ boeken, terwijl ze naast het bekende Joop ter Heul en Zomerzotheid nog tientallen andere verhalen en boeken voor volwassenen heeft geschreven die inhoudelijk veel serieuzer waren. Daar werd door - vooral mannelijke- recensenten voor het gemak totaal aan voorbij gegaan.

Behalve dat Monica Soeting in heldere bewoordingen de achterliggende betekenis van het werk van Van Marxveldt verklaart en zij duidelijk maakt dat het zoveel meer is dan alleen maar gezellige en grappige ‘bakvis’ boeken, schenkt ze ook volop aandacht aan het privéleven van Van Marxveldt. Als dochter van een onderwijzer groeit ze op in Friesland, maar ze maakt haar jeugd in interviews en cv’s altijd mooier en interessanter dan het in werkelijkheid was. Ze werd geboren als Setske de Haan, maar gevraagd naar het waarom van haar pseudoniem, vertelt ze bijvoorbeeld dat Cissy haar echte naam is en dat haar man, Leo Beek, de achternaam Van Marxveldt daarbij heeft bedacht. Ondanks dat ze een populair schrijfster was, lachte het leven haar niet altijd toe. Waarschijnlijk heeft ze op relatief jonge leeftijd een hersenbloeding gekregen, waardoor ze haar rechterarm niet meer kon gebruiken. Een ziekte die in nevelen werd gehuld en nooit officieel bekendgemaakt. In dezelfde tijd begon haar echtgenoot een buitenechtelijke relatie, maar zij is hem in het openbaar altijd blijven steunen en trouw geweest zoals een goed echtgenote in die tijd betaamde. Door de Tweede Wereldoorlog droogt de inkomstenbron van haar boeken op. Ook haar man brengt geen geld meer in het laatje, omdat hij vanwege zijn Joodse afkomst wordt ontslagen. Hierdoor leeft ze in grote armoede en dit wordt nog extremer als Leo wordt opgepakt en uiteindelijk wordt gefusilleerd. Haar gezondheid laat het ernstig afweten en na een zware longontsteking en twee hartaanvallen sterft ze op slechts 59-jarige leeftijd.

Met Cissy van Marxveldt, Een biografie heeft Monica Soeting een historisch gezien zeer interessant en prettig leesbaar boek geschreven, juist omdat het leven van Van Marxveldt gespiegeld wordt aan de veranderende maatschappelijke positie van meisjes en vrouwen, maar ook aan die van de zogenaamde betere standen en lagere arbeidersklasse.