Ontroerend verhaal waar je stil van wordt

Nat het lezen van de laatste pagina van Het overgebleven kind kan je niet anders concluderen dan dat Rhiannon Navin een veelbelovend en vooral ontroerend debuut heeft geschreven. Ze is geloofwaardig in de huid van de zesjarige Zach gekropen en schrijft vanuit zijn perspectief hoe de gewelddadige dood van zijn tienjarige broertje Andy voor ontwrichting van het hele gezin zorgt.

Ik-persoon Zach is getuige van een schietpartij op zijn school waarbij behalve zijn broer Andy nog veertien kinderen omkomen. Door deze traumatische gebeurtenis wordt Zachs leven in tweeën gespleten: voor en na de schietpartij. Zijn ouders zijn kapot van verdriet en Andy heeft geen idee hoe hij met zijn eigen gevoelens en de wanhoop van zijn ouders moet omgaan. Zijn moeder is op een wraakmissie om de in haar ogen schuldige ouders van de omgekomen dader voor het gerecht te slepen en laat Zach aan zijn lot over. Hij wil dat alles weer normaal is en dat zijn moeder er weer voor hem is en dat zijn vader naar hem kijkt in plaats van naar buiten te staren. Zach trekt zich terug in Andy’s kledingkast waar hij zich in zijn geheime verstopplek veilig voelt. Omdat hij bij zijn ouders geen gehoor krijgt, probeert hij daar de chaos in zijn hoofd te ordenen door tegen Andy te praten alsof hij er nog is.

Door het verhaal te vertellen vanuit de belevings- en gedachtewereld van een zesjarig jongetje zie je hoe een kind tegen de volwassen wereld aankijkt en er niets van begrijpt. Dat doet Navin niet door kinderlijke taal te gebruiken, maar wel door de simpele en pure manier waarmee ze Zach laat omgaan net verdriet, angst, trauma en liefde. Een voorbeeld daarvan is de manier waarop Zach zijn best doet om aan de hand van zijn leesboekenserie The magic tree house, over de geheimen van geluk, zijn vader en moeder weer blij en gelukkig te maken. Dat komt ook tot uiting in de eerlijke manier waarop hij over zijn broer denkt, als die door iedereen letterlijk en figuurlijk de hemel in wordt geprezen, terwijl hij heel vaak boos en helemaal niet zo lief was.

"Andy zou het vast grappig vinden en denken dat alle slechte dingen die hij had gedaan niet meer belangrijk waren. Maar ik bedacht dat als het om mij zou gaan, ik bang zou zijn dat als mensen zich mij niet goed herinnerden, niet als mijn echte ik, dat het dan zou zijn alsof ik voor altijd van de aarde was verdwenen."

Ondanks dat Navin vanuit het perspectief van Zach heel veel niet beschrijft, interpreteer je als volwassen lezer maar al te goed zijn kinderlijke observaties en kan je verbindingen leggen die Zach zelf niet begrijpt.

Navin belicht in dit verhaal  niet alleen de kant van de nabestaanden van de slachtoffers, maar ze beschrijft ook hoe deze gruwelijke daad het leven van de ouders van de dader tot een hel maakt. En misschien is deze pijn nog wel erger, omdat zij moeten omgaan met én de dood van hun zoon én het feit dat hij zoveel levens heeft verwoest. Ook dit wordt vanuit het kinderlijke perspectief van Zach bekeken en hij schaamt zich bijna voor zijn moeder die de pers gebruikt om de ouders van de dader als grote schuldigen in dit drama aan de schandpaal te nagelen.

Het is voor alle betrokkenen een kwestie van overleven, maar het lijkt of de neerwaartse spiraal die met de dood van Andy is ingezet niet meer te stoppen valt. Natuurlijk is het afschuwelijk om een kind te verliezen, maar hoe Zachs ouders, en dan vooral zijn moeder, volkomen voorbijgaan aan het verdriet en de traumatische ervaring van hun jongste zoon is schrijnend. Zach hunkert naar de bescherming en liefde van zijn ouders, maar die zijn daar in hun eigen verdriet niet toe in staat. Je kunt het bijna niet droog houden als Zach aan zijn vader vraagt of ze niet liever hadden gewild dat hij was doodgegaan in plaats van Andy.  Het enige wat uiteindelijk voor Zach overblijft als grote schreeuw om aandacht, is hetzelfde probleemgedrag te gaan vertonen dat Andy voor zijn dood vertoonde. Zal dit er uiteindelijk voor zorgen dat zijn ouders beseffen dat als ze doorgaan op de ingeslagen weg ze niet alleen Andy, maar ook elkaar en Zach kwijtraken?

Het overgebleven kind is een ontroerend verhaal over rouw- en traumaverwerking in al zijn facetten, waarin de simpele en eerlijke benadering van een kind misschien wel de beste manier is om de vreselijke gebeurtenis een plaats te geven en stapje voor stapje samen weer verder te gaan met leven.