Indrukwekkend verhaal dat je bij de strot grijpt
Samen met journalist Hans Bouman heeft Mirjam Schwarz het indrukwekkende boek Ik hoop dat alles weer gewoon wordt geschreven. Nadat Mirjam Schwarz in het bezit kwam van de dagboeken van haar tante Thea Windmuller, het jongste zusje van haar moeder, en brieven die Thea’s grote liefde Wolfgang Maas aan haar schreef tijdens de periode dat ze ondergedoken zaten, vond ze het te belangrijk om deze informatie niet te delen. De basis voor het verhaal zijn de dagboeken die Thea tussen april 1939 en december 1943 schreef. Daarnaast was een belangrijke bron van informatie het archief dat Mirjam in een periode van zo’n dertig jaar over haar eigen familie, Winterswijk, de Joodse gemeenschap, de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging heeft opgebouwd.
De dagboeken vormen de rode draad in het boek en worden door aanvullende informatie over Winterswijk en (de aanloop naar) de Tweede Wereldoorlog in een historische en lokale context geplaatst. Hierdoor wordt het duidelijk hoe het dagelijks leven van Thea werd beïnvloed door gebeurtenissen die zich in de wereld, maar meer specifiek in Winterswijk afspeelden.
Winterswijk, de plaats waar Mirjam zelf ook geboren en getogen is, heeft geen fraaie oorlogsgeschiedenis. Het was een gemeente waar de NSB, zeker vergeleken met het landelijk gemiddelde, altijd een zeer grote aanhang heeft gehad met een NSB-burgemeester aan het roer. Dat dit gevolgen heeft voor het leven van Thea valt te lezen in fragmenten waarin ze over de NSB schrijft.
'Een stel van de rot-NSB’ers hebben bij ons de ruiten vol geklodderd met olieverf. Bij ons staat Juda op de ruit en bij Holders Jodenvriend en het staat overal op de straten geschilderd. Wat een helden. De politie kon er niets aan doen, want ze hadden er een vergunning voor. Een mooie boel.'
Waar de dagboeken in het begin een weergave geeft van het leven van een zeventienjarige Joodse tiener op weg naar volwassenheid met voorbijgaande verliefdheden, uitgaan, ruzietjes met haar ouders en liefde voor Wolfgang, eindigt het in een verslag vol wanhoop over hoe ze verder moet met haar leven tijdens de Duitse bezetting.
'Het wordt hoe langer hoe erger. De wereld is een chaos door alle narigheid. […] Ik begrijp niet wat ik allemaal meemaak. Soms denk ik: waarom leef ik nog en hoe komt het dat ik nog besta. Mama en Lies zijn opgehaald en weg, wie weet waarheen. Zou ik ze ooit terugzien? En waar is mijn lieve schat? Laat alles toch nog goed komen. We zijn uit elkaar gehaald, als opgejaagd wild vinden we nergens rust. Overal dreigt gevaar. Hoe moet dit alles ooit nog eens goed komen? Ouders weg, hoe kan ik dit doorkomen? […] Het zijn beesten die nergens voor staan en handelen als duivels.'
Dit beschrijft de angst die gaandeweg steeds meer bezit van haar neemt en de noodzaak om onder te duiken als vrienden en familieleden worden opgepakt en weggevoerd. Het dagboek eindigt op 14 december 1943, als ze samen met haar grote liefde Wolfgang Maas wordt verraden en opgepakt in Amsterdam. Haar hartenkreet 'Ik hoop dat alles weer gewoon wordt' zal voor Thea nooit bewaarheid worden. Op 28 januari 1944 wordt ze vergast in Auschwitz.
Alle personen die voorkomen in de dagboeken van Thea krijgen een korte toelichting in de voetnoten. Hoewel de vele namen je soms duizelen, dringt al snel het afschuwelijke besef door dat van al deze tientallen mensen maar een enkeling de holocaust heeft overleefd. Een besef dat je bij je strot grijpt en ervoor zorgt dat je het boek regelmatig even opzij moet leggen.
Ik hoop dat alles weer gewoon wordt is een indrukwekkend en aangrijpend boek waar je stil van wordt. De vele foto’s maken, naast de dagboekfragmenten, het boek nog persoonlijker waardoor de impact van de Jodenvervolging nog meer binnenkomt. Door de geschiedenis van Winterswijk voor en in oorlogstijd erin te verwerken is het een interessant tijdsdocument geworden over een periode die nooit vergeten mag worden. Zeker in een tijd waarin vreemdelingenhaat steeds meer de kop opsteekt is het nog belangrijker om deze herinneringen levend te houden en ervoor te zorgen dat dit nooit meer mag gebeuren.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Helma Koot
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
