Prettig leesbare roman over innerlijke ontwikkeling

Open slot van Afra Beemsterboer (1961) is lastig in een bepaald genre te plaatsen. Het is geen romantisch boek, geen streekroman en ook niet echt een familieroman. Het heeft eigenlijk nog het meeste weg van een ‘coming of age’ of bildungsroman, ondanks dat hoofdpersoon Addy al 46 jaar is. Eigenlijk bekijkt zij de wereld en zichzelf nog steeds als dat 16-jarige meisje dat zij in 1985 was en doorloopt ze pas dertig jaar later de persoonlijke ontwikkeling die haar een andere kijk op het leven geeft.

Het verhaal speelt zich in drie verschillende tijdzones af: 1985, 2014 en 2015. Door het heen en weer springen in de tijd kom je te weten wat er in het leven van Addy is gebeurd waardoor ze de persoon is geworden waar je in het begin van het boek mee kennismaakt. Een vrouw die zichzelf haar hele leven heeft weggecijferd voor anderen en altijd braaf heeft gedaan wat andere mensen van haar verwachten. Ze ziet alleen maar, op het naïeve af, de goedheid in mensen, heeft haar op jonge leeftijd overleden echtgenoot op een steeds groter voetstuk geplaatst en dat begint nu op 46-jarige leeftijd zijn tol te eisen. Door de diepgaande gesprekken die ze voert met gepensioneerd psychiater Luc, haar buurman op de volkstuin, krijgt ze steeds meer inzicht in haar eigen persoonlijkheid en het leven dat ze tot nu geleid heeft. Als lezer volg je het proces dat Addy doorloopt waardoor ze gaat inzien hoe de echte wereld in elkaar steekt en ze uiteindelijk besluit om niet langer over zich heen te laten lopen. Resultaat is een zelfbewuste Addy die voor zichzelf kiest en niet voor de weg van de minste weerstand.

Dit alles beschrijft Afra Beemsterboer in een heldere duidelijke taal, zonder poespas en ingewikkelde zinsconstructies. Het gaat niet heel erg de diepte in, maar dat is voor het genre waaronder Open slot valt ook niet nodig. Ondanks dat de toon licht en luchtig blijft is de materie waarover ze schrijft niet zo simpel. Het psychologische proces waar Addy doorheen gaat wordt beschreven vanuit het gevoelsleven van Addy. Dit proces zal in het werkelijke leven waarschijnlijk meer tijd en moeite kosten dan dat het Addy in het boek kost. Het is geen echte worsteling met emoties en gevoelens die je bij dit soort processen verwacht. Ook is het misschien een beetje ongeloofwaardig dat Luc in zijn vrije tijd de rol van psychiater oppakt terwijl hij juist een volkstuintje heeft genomen in een stad waar niemand hem kent, zodat hij als mens en niet als psychiater wordt bejegend. Maar waarschijnlijk kruipt dan toch het bloed waar het niet gaan kan als hij merkt dat iemand waar hij een vriendschappelijke band mee heeft, in dit geval Addy, daar duidelijk behoefte aan heeft. Beemsterboer beschrijft mensen zoals je ze in het dagelijkse leven tegen zou kunnen komen met natuurlijke en geloofwaardige dialogen. Je leeft met Addy mee als een vriendin en je wilt haar waarschuwen dat niet iedereen haar vertrouwen verdient. Soms erger je je aan de wijsheid in pacht hebbende ‘tone of voice’ van Luc, terwijl je hem toch ook weer aardig vindt.

De titel Open slot komt op verschillende manieren terug in het verhaal. Het refereert aan Slot Stinsenhil waar Addy zowel als puber als volwassen vrouw heeft gewerkt en dat nu opengesteld is voor het publiek. Maar ook, en misschien nog wel meer, op het innerlijke slot van Addy dat eindelijk door haarzelf wordt geopend. Misschien zelfs ook nog wel op het einde van het boek waar Addy innerlijk heel erg veranderd is, net als haar kijk op mensen, ze haar oude leven afsluit en er een heel nieuw leven voor haar open ligt.