Toen men nog brieven schreef…

Robert Harris (1957, Verenigd Koninkrijk) heeft meerdere boeken geschreven waarin hij belangrijke gebeurtenissen uit de (in dit geval Britse) geschiedenis een prominente plaats geeft.

In een combinatie van fictie en non-fictie gaat Harris in Afgrond in op de amoureuze relatie tussen premier Asquith (noot: overgrootvader van de actrice Helena Bonham Carter) en de ‘niet mooie maar knappe’, en vooral jonge Venetia Stanley. We schrijven de periode vlak voor en het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914/1915).

We lezen als lezer een ruime selectie van de honderden brieven die de premier aan Venetia stuurde: een combinatie van openbaringen van geheime documenten ten tijde van de ontwikkelingen die leiden tot de Eerste Wereldoorlog én amoureuze uitlatingen van de ruim dertig jaar oudere Eerste Minister. Belangrijke personen zoals Churchill, Kitchener, Grey worden letterlijk geciteerd in de uiteindelijk teruggevonden brieven.

Harris is een goede en intelligente schrijver. Hij houdt de aandacht van de in historie geïnteresseerde lezer vast. Het thrillergedeelte of de spanning die in eerdere boeken zoals de Cicero trilogie, Vaderland , Conclaaf (onlangs verfilmd), De officier (over de Dreyfuss affaire) je als lezer op het puntje van de stoel houdt, is in de laatste romans van Harris mijn inziens minder aanwezig. Desondanks blijft Harris nog steeds bijzonder lezenswaardig. De spanning zat hem bij het lezen bij mij vooral in de verbazing dat in zo’n belangrijk tijdsgewricht de premier van een land in oorlog zo achteloos zulke openbaringen aan het papier kon toevertrouwen.

Ja, brieven schrijven was toen nog een lucratief gebeuren voor het toenmalige postbedrijf. Kom daar nu eens om, in een tijd dat de kunst van postzegels plakken vergeten lijkt te gaan worden.

‘Vannacht in bed heb ik uitgerekend dat ik je, ruwweg gesproken, sinds de eerste week van december wel honderdzeventig brieven heb geschreven…
We lijken echt op de rand van de afgrond te staan. Er kan nu elk ogenblik een kabinetsvergadering beginnen en ik moet stoppen.’ P. 83

Het boek eindigt redelijk abrupt en valt samen met het einde van de relatie tussen de gehuwde premier en de jongedame. Ergens wilde ik de geschiedenis van de oorlog nog wel verder volgen. Want, eerlijk gezegd verschoof mijn interesse toch meer naar de oorlog zelf en de gesprekken (in de brieven geciteerd) tussen de hoofdrolspelers die immense besluiten moesten nemen met vele slachtoffers tot gevolg om vervolgens te gaan dansen, dineren en golfen.

Dat verdere vervolg van de oorlog na 1915 zal ik dan echter kunnen opzoeken, niet op brieven of zelfs papier, maar op internet bijvoorbeeld.
Tenslotte, een kleine kritische noot: hoe al die brieven aan Venetia vervolgens uiteindelijk aan het licht zijn gekomen, is mij in het boek niet duidelijk geworden.

Ik waardeer het boek met drie sterren. Zie het als een gemiddelde van vier sterren. Vier sterren voor het schrijverschap van Harris en twee sterren voor de spanning.